Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΤΟΛΗ. ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΤΟΧΑΣΤΕΣ MΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Άρθρο του Alfonso Piscitelli. 

πηγή : Centro Studi La Runa                            

Μετάφραση-επιμέλεια: Ιωάννης Αυξεντίου

Οι Γερμανοί και οι Ρώσοι είναι οι δύο μεγάλοι λαοί της Ηπειρωτικής Ευρώπης, που κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα συγκρούστηκαν όχι μία, αλλά δύο φορές,με αιματηρούς πολέμους  που υπονόμευσαν την ισορροπία της Γηραιάς Ηπείρου. 

Μία αδυσώπητη  μοίρα  εχθρότητας χωρίζει λοιπόν την Γερμανία και την Ρωσία; Η πρόσφατη ιστορία μας φανερώνει τις ενδείξεις πιθανών εναλλακτικών διαδρομών: στην αρχή του 19ου αιώνα, η πρόταση του Κάιζερ Γουλιέλμου Β’ για μία μεγάλη κοινή αγορά μεταξύ των εθνών της Τριπλής Συμμαχίας και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας• μετά, προς το τέλος της δεκαετίας του ΄30 το Σύμφωνο Molotov-Ribbentrop• στη δεκαετία του πενήντα η  πρόταση του Στάλιν να χορηγήσει στην Γερμανία τις ανατολικές περιοχές της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, με αντάλλαγμα την ουδετερότητα. 

Στον 21ο αιώνα, έχοντας αρχειοθετηθεί η εποχή των μεγάλων ιδεολογικών συγκρούσεων, του ναζισμού και του κομμουνισμού, ο διάλογος μεταξύ των δύο μεγάλων εδαφικών οντοτήτων της ευρωπαϊκής Ηπείρου,  μπορεί να ξαναρχίσει πιο  ήρεμα και πιο αποδοτικά. Είναι χρήσιμο, γι αυτόν τον σκοπό, να θυμίσουμε τους μεγάλους Γερμανούς διανοητές που-υπερνικώντας ένα διαδεδομένο εθνικισμό που οδηγούσε στο να θεωρούνται οι σλάβοι ως ''κατώτεροι''-είχαν συλλάβει την ιδέα μιας  ενσωμάτωσης μεταξύ της Κεντρικής Ευρώπης και της Ρωσίας, και πιο γενικά είχαν αναπτύξει μία φιλοσοφία της ιστορίας σύμφωνα με την οποία η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών λαών μετά την εξάντληση της ατλαντικής-δυτικής φάσης στόχευε αποφασιστικά προς την Ανατολή.  

Oswald Spengler 

Οswald Spengler

Στο αριστούργημα του, Η παρακμή της Δύσης, ο Spengler αντιλαμβανόταν τους πολιτισμούς ως μεγάλους πνευματικούς οργανισμούς. Αυτοί γεννιούνται, ανθίζουν, καρποφορούν και στο τέλος παρακμάζουν, αφήνοντας ο καθένας από αυτούς το ιδιαίτερο αποτύπωμα του. Στην χρυσή περίοδο του πολιτισμού εμφανίζονται οι δημιουργικές δυνάμεις, στην δεύτερη φάση παρουσιάζεται ένα είδος εξωτερικού πολλαπλασιασμού των ενεργειών και μία τάση προς την ορθολογικοποίηση, που  αποτελούν το προοίμιο της παρακμής. Ωστόσο η δύση ενός πολισμού συμπίπτει με την ανατολή ενός άλλου που εκφράζει τη ψυχή του σε ένα διαφορετικό ''γεωγραφικό τοπίο.''  

H ψυχή του Αιγυπτιακού πολιτισμού προβαλλόταν στην μελλοντική ζωή, στο υπέρ-πέραν. Μέγιστη ήταν η ανησυχία για την διατήρηση του ατομικού είναι από την παροδικότητα της παρούσας ζωής. Ο Σουμεριακός πολιτισμός υπήρξε εκείνος που ανέπτυξε μία επιστήμη του μέτρου, του αριθμού, του υπολογισμού, στενά συνδεδεμένη με την παρατήρηση των άστρων.

Πιο μακριά, στην Ανατολή, η Ινδική ψυχή αποξενωνόταν από την ιστορία και βυθιζόταν σε ένα άχρονο Νιρβάνα. Αντίθετα, ο Κινεζικός πολιτισμός έψαχνε την ισορροπία του στην αρμονική φροντίδα του περιβάλλοντος που φανερώνεται στο συλλεκτικό πάθος.

Ο Περσικός πολιτισμός με τον Ζαρατούστρα, επεξεργάζεται τις έννοιες της δημιουργίας, αγωνίζεται μεταξύ του φωτός και του σκότους περιμένοντας έναν σωτήρα και μία τελική κρίση.

Με μεγαλύτερες λεπτομέρειες, ο Spengler εστιάζεται πάνω στον αρχαίο κλασσικό πολιτισμό, Ελληνικό και Ρωμαϊκό, που αυτός ορίζει ως ''Απολλώνιο'', όλος επικεντρωμένος πάνω στην έννοια της Μορφής: τέλεια αναλογία και αρμονία των μερών. Αυτό το ιδανικό χαρακτηρίζει την γλυπτική, αλλά και την Ηθική, την επιστήμη και την αντίληψη της ψυχής έτσι όπως μπορούμε να την βρούμε στον Πλάτωνα.

Με την δύση του αρχαίου κόσμου ακολουθεί μία νέα περίοδος που σημαδεύεται από την πορεία των Γερμανικών φυλών: γεννιέται ένας νέος πολιτισμός που ο Spengler ονομάζει ''Φαουστικό'' και χαρακτηρίζεται από μία αγωνία για το ''άπειρο'', που εκδηλώνεται στην κατακόρυφη προβολή των γοτθικών καθεδρικών ναών, στην συνέχεια, στις μεγάλες εξερευνήσεις, και ακόμη και σήμερα στην συνεχιζόμενη επιδίωξη της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, στην  μαγεία των «ρεκόρ» του αθλητισμού. Αλλά αυτός ο πολιτισμός εισήλθε πλέον στην προχωρημένη φάση του: το πέρασμα του κέντρου βαρύτητας της ισχύος στους πρώην αγγλόφωνους εποίκους της Αμερικής το μαρτυρεί. Από εδώ ο υποβλητικός τίτλος του έργου Η παρακμή της Δύσης.

Ο Spengler προβλέπει την έλευση ενός νέου Ρωσικού πολιτισμού. Αυτός θα έχει πιο ανατολικά χαρακτηριστικά, θα εκφράζει ξανά μία μαγικό-θρησκευτική τάση (σε αντίθεση με τον δυτικό υλισμό) και θα πάρει κάποια από τα χαρακτηριστικά του πρώτου χριστιανισμού. Ήδη σήμερα μπορούμε να δούμε τα αρχιτεκτονικά σύμβολα αυτής της Ρωσικής πνευματικότητας: Οι Ορθόδοξες εκκλησίες ή το φρούριο του Κρεμλίνου με τους ανατολίτικους τρούλους τους. Στον Ρωσικό πολιτισμό το ''εμείς'' θα υπερισχύσει πάνω στον ατομικισμό.

Η ρωσική ψυχή θα βρει το προσωπικό της τοπίο  στην απέραντη πεδιάδα , που χαρακτηρίζει την τεράστια έκταση της ευρώ-ρωσικής-σιβηρικής γης. Ο Spengler έγραφε το έργο του προς το τέλος του Α΄ παγκοσμίου Πολέμου, όταν στην Ρωσία εδραιωνόταν μία υλιστική ιδεολογία επεξεργασμένη από έναν δικηγόρο διανοητικά αγγλόφιλο. Σήμερα που αυτή η ιδεολογία φαίνεται απομακρυσμένη και αρχειοθετημένη, κατά μείζονα λόγο η διαίσθηση του Spengler φανερώνει όλη την ισχύ της.

                                                                                  

Moeller van den Bruck 

Moeller van den Bruck

Μεταξύ των διανοούμενων που την επαύριον του Α΄ παγκοσμίου πολέμου διαμαρτυρηθήκαν εναντίον της ''τιμωρητικής ειρήνης'' που επέβαλε η Συνθήκη των Βερσαλλιών, ο  Arthur Moeller van den Bruck υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς. Ο Moeller γεννήθηκε Πρώσος. Και τα μαύρα θηρία ήταν γι’ αυτόν οι Βερσαλλίες και η Βαϊμάρη: η αναμφισβήτητα άδικη ειρήνη (σύμφωνα με τον ίδιο τον Keynes), που υπογράφηκε στις Βερσαλλίες, και το ασταθές καθεστώς που ποτέ δεν ήταν σε θέση να δώσει την πολιτική σταθερότητα στη Γερμανία, που γεννήθηκε στη Βαϊμάρη. Με την Βαϊμάρη η Γερμανία προσπάθησε να πιθηκίσει τις δυτικές φιλελεύθερο-δημοκρατίες. Αλλά για τον Moeller van den Bruck η αποστολή της Γερμανίας ήταν εκείνη να είναι η ''Μέση Γη'' μεταξύ των δυτικών δημοκρατιών και της Ρωσίας. Το μεγάλο τεχνολογικό ταλέντο της Γερμανίας θα έπρεπε να συγκολληθεί με τον Ρωσικό πολιτισμικό χώρο δημιουργώντας ένα μεγάλο εδαφικό μπλοκ , σταθερό και απόρθητο. 

Ο Moeller ήταν μαθητής του Dostoevskij και συμμεριζόταν όλες τις αντιρρήσεις του μεγάλου ρώσου συγγραφέα για τον παρακμιακό δυτικό πολιτισμό. Αυτός ήταν αντι-Μαρξιστής, αλλά όχι αντι-μπολσεβίκος, γι’αυτό ακόμη και μετά την παγίωση του μπολσεβικικού καθεστώτος, ήλπιζε σε μία διπλωματική συμμαχία μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης,  για να ανατρέψει τα άδικα αποτελέσματα των συνθηκών του Παρισιού.

Για τον Moeller ο Πρωσισμός  αντιπροσώπευε την γέφυρα μεταξύ της Γερμανίας και της Ρωσίας. Να είσαι Πρώσος δεν ήταν ένα απλό νατουραλιστικό δεδομένο. Οι Πρώσοι ήταν ο καρπός μιας ιστορίας και μιας διαρκούς θέλησης στους αιώνες,  από το Τευτονικό Τάγμα πρώτα, από την δυναστεία  των  Hohenzollern μετά. Σαν λαός οι Πρώσοι ήταν ο καρπός μιας ανάμειξης: μεταξύ Γερμανών και Σλάβων, γι΄αυτό ο Πρωσισμός αντιπροσώπευε το συνδετικό στοιχείο μεταξύ της Κεντρικής Ευρώπης και της Ανατολής. Ωστόσο όλη η ιστορία στόχευε στην Ανατολή. Η αρχαία ιστορία είχε το κέντρο βάρους της στον μεσογειακό κόσμο. Στην χαραυγή της σύγχρονης εποχής το κέντρο βάρους είχε μετατοπιστεί στον Ατλαντικό . Όμως τώρα η κατεύθυνση της ανάπτυξης του ευρωπαϊκού πολιτισμού οδηγούσε στην Ανατολή. Εάν η Γερμανία δεν άδραχνε αυτό το στοιχείο ανάπτυξης, ήταν καταδικασμένη να προσδεθεί στην παρακμιακή κουλτούρα των Άγγλο-Αμερικάνων και των Γάλλων. Αυτός φανταζόταν ένα είδος ιστορικού ρεύματος που στην αρχαία εποχή διέσχιζε την Μεσόγειο, που στην αυγή της σύγχρονης εποχής ξεπερνούσε τις Ηράκλειες στήλες και προωθούνταν προς τον ατλαντικό και τον νέο αμερικανικό κόσμο, και τώρα με μία εντυπωσιακή επαναρροή  επέστρεφε προς την Ανατολή.

 “Αυτή η Ανατολή-έγραφε ο  Moeller –  κατέχει σε αποθεματικό ένα σημαντικό μέρος της μελλοντικής ιστορίας της ανθρωπότητας: και εμείς που κατά το ήμισυ ανήκουμε στην ανατολή ή τουλάχιστον με αυτήν συνορεύουμε, πρέπει να συμμετάσχουμε στην ζωή της εάν θέλουμε να συμμετάσχουμε στο μέλλον.”

Στις αρχές της δεκαετίας του ’20 ο πολιτικός και διανοητικός κύκλος του Moeller  προσκάλεσε τον Χίτλερ. Ο μελλοντικός Φύρερ είχε εμπρός του λίγα καθισμένα άτομα και παρόλα αυτά, έβγαλε έναν λόγο σαν να μιλούσε σε χιλιάδες οπαδούς. Στον Moller δεν έκανε μία καλή εντύπωση. Ωστόσο δεν πρόλαβε να δει την άνοδο του εθνικοσοσιαλισμού, από την στιγμή που έθεσε τέλος στην ζωή του με τραγικό τρόπο το 1925. 

Ο Moeller υπήρξε ένας Πρώσος σοσιαλιστής. Πίστευε σε έναν μη Μαρξιστικό σοσιαλισμό. Και ήλπιζε ότι η Ρωσία θα απελευθερωθεί από την ωφελιμιστική θεωρία του Μαρξ. Σήμερα που ο Μαρξισμός έχει αρχειοθετηθεί, η γεωπολιτική προοπτική του Moeller – η ενσωμάτωση μεταξύ Κεντρικής Ευρώπης και Ρωσίας  –  αποκτά ξανά όλη την εξαιρετική της  επικαιρότητα.

Karl  Haushofer

Karl Haushofer

Ο Haushofer υπήρξε ένας από του κύριους ερμηνευτές της γεωπολιτικής μεταξύ του πρώτου και δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.Γι’αυτόν, η γεωπολιτική ήταν η ''γεωγραφική συνείδηση'' μιας χώρας. Ο Haushofer ήλπιζε κατ’αρχάς σε μία πανγερμανική λύση: την ένωση όλων των λαών με Γερμανική γλώσσα και κουλτούρα σε ένα κράτος• κατά δεύτερο , μία οξυδερκή επιλογή των συμμαχιών, για να αποφευχθεί το καταστρεπτικό λάθος του 1914: ο πόλεμος σε δύο μέτωπα.Για τον Haushofer οι φυσικοί σύμμαχοι ήταν η Ιαπωνία και η Σοβιετική Ένωση που καταλάμβανε το τεράστιο ευρώ-ασιατικό  έδαφος, που ο Mackinder αποκαλούσε  Heartland ( η  καρδιά  της  γης !).

Βέβαια έναντι της Σοβιετικής Ένωσης ο Haushofer αμφιταλαντευόταν : σε κάποιες στιγμές η Σ. Ε του φαινόταν μία απειλή που έπρεπε να εξαλειφθεί και να συντριβεί, σε άλλες στιγμές αναγνώριζε ευχαρίστως στην Σ.Ε το δικαίωμα να επεκταθεί προς τον Νότο, επεκτείνοντας την επιρροή της στην Ινδία(που τότε ήταν υπό αγγλική κατοχή).

Σε κάθε περίπτωση ο οξυδερκής γεωπολιτικός ήθελε να αποφύγει τα λάθη του 1914,  και έτσι το 1941 πρότεινε μία μεγάλη συμμαχία μεταξύ Γερμανίας- Σ.Ε -Ιαπωνίας … μια στιγμή πριν ο Χίτλερ να εξαπολύσει την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης,   κατασπαταλώντας έτσι τις ενέργειες της Βέρμαχτ σε ένα πόλεμο αυτοκτονίας σε δύο μέτωπα. Οι Ναζιστές άφησαν  ένα βάναυσο αποτύπωμα στην κατοχή στα ανατολικά. Θα μπορούσαν να παρουσιαστούν ως απελευθερωτές • θα μπορούσαν να κάνουν τις καμπάνες των Ορθόδοξων εκκλησιών να ηχήσουν γιορτινά .Θα μπορούσαν να συστήσουν Εθνικά Κράτη στην βαλτική και στην Ουκρανία, να υποσχεθούν θρησκευτική ελευθερία στον κλήρο, να διαβεβαιώσουν τους σοσιαλιστές ότι οι ουσιώδεις κατακτήσεις της οκτωβριανής επανάστασης θα διασφαλίζονταν, να εξασφαλίσουν στους χωρικούς εκείνη την ελευθερία που  προσφέρει η κατοχή ενός κομματιού γης. Αντίθετα αυτοί υπήρξαν ανελέητοι στην Πολωνία  έτσι όπως και  στην Ρωσική  γη, αποδεικνύοντας πως η πολιτική και φυλετική προκατάληψη  του NSDAP, κατάφερε να ματαιώσει την προσπάθεια  της πιο εξαιρετικής πολεμικής μηχανής  που ποτέ δεν είχε εμφανιστεί  για αιώνες.

Την  επαύριον του Β’ παγκοσμίου πολέμου, ο Haushofer αυτοκτόνησε μαζί με την σύζυγο του. Ορισμένες Γερμανικές ψυχές, πολύ ευσυνείδητες, ρίχνουν επάνω τους ακόμη και τις αμαρτίες των άλλων,  ενώ  έδειξαν το σφάλμα  εκ των προτέρων…

Carl  Schmitt

o τάφος του Carl Schmitt

Ο Carl Schmitt στο τέλος της δεκαετίας του ’40 θεωρούσε την κομμουνιστική ιδεολογία σαν κάτι παροδικό. Το σοβιετικό πείραμα λοιπόν ήταν προορισμένο να τελειώσει.

 Περισσότερο από τον σοβιετισμό, ο Schmitt ανησυχούσε για την παγκοσμιοποίηση.Όπως ο Evola, ο Schmitt επισήμανε την ύπαρξη κοινών στοιχείων μεταξύ της ιδεολογίας του δυτικισμού και της Μαρξιστικής-σοβιετικής.Σήμερα ο ένας από τους δύο πόλους θρυμματίστηκε και η Ρωσία ξαναγεννήθηκε ελεύθερη από το φοβερό Μαρξιστικό πείραμα.

Στην παγκοσμιοποίηση ο Carl Schmitt αντιτάσσει τις εδαφικές ρίζες : την  αγάπη για την φύση, την γη και τους καρπούς της. Αυτή η αγάπη  του Schmitt ήταν το αποτέλεσμα της Χριστιανικής του πίστης. Ο Schmitt επαναλάμβανε στους ομοεθνείς του ότι το Jus Publicum Europaeum (Ευρωπαϊκό δημόσιο δίκαιο) όφειλε πολλά στην Ρώμη και τον Χριστιανισμό. Στις θαλάσσιες δυνάμεις (Αγγλία, Αμερική) αντέτασσε το ''Νόμο της Γης'' , δηλαδή το μέτρο, την πολιτική ισορροπία , τον  νόμο που θα έπρεπε να εμψυχώνει ένα μεγάλο εδαφικό μπλοκ.

Μετά την πτώση του σοβιετικού κομμουνισμού, αυτό το εδαφικό μπλοκ αρχίζει να διαφαίνεται ως μία συγκεκριμένη προοπτική, με την οικονομική, πολιτιστική-πνευματική και μετά πολιτική ενσωμάτωση  μεταξύ  Κεντρικής Ευρώπης  και  Ρωσίας.

Με αυτές τις αναφορές ολοκληρώνουμε την σύντομη επισκόπηση μας, πάνω στους τέσσαρις συγγραφείς που είναι τέσσαρις γίγαντες της ευρωπαϊκής σκέψης. Όλοι κατόρθωσαν να σκεφθούν εκείνη την θεμελιώδη γεωπολιτική ανάγκη της εποχής μας: την ενσωμάτωση της Κεντρικής Ευρώπης και της Ρωσίας, για να γλυτώσουμε την ήπειρο μας από την ασημαντότητα ή από την υποταγή σε ξένα συμφέροντα…

Σημ. Μεταφ: Φυσικά, το σημερινό Ατλαντικό σύστημα ουδεμία επιθυμία έχει να εφαρμόσει αυτά που πρότειναν οι Γερμανοί στοχαστές. Πράττει ακριβώς το αντίθετο, προσπαθώντας να απομονώσει την Ρωσία και να την απομακρύνει από την Ευρώπη. Όμως ας μην ξεχνάμε την παροιμία: «Έχει ο καιρός γυρίσματα να πληρωθούν τα κρίματα…»