Η ΙΕΡΗ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΗΣ ΑΚΕΦΑΛΙΑΣ

Γράφει ο Ιωάννης Αυξεντίου                                                     

                    

                                                                                                 «Υπάρχει μια μέθοδος στην τρέλλα του»

Σαιξπηρ, Αμλετ. 

Εάν προσπαθήσουμε να δώσουμε μία ουσιαστική περιγραφή, το βασικό δηλαδή χαρακτήρα, των σύγχρονων ευρωπαϊκών κοινωνιών και των πολιτικών τους συστημάτων, ίσως αυτός ο χαρακτήρας να εκφράζεται περιεκτικά από τον όρο “Ακεφαλία”. Όχι με την έννοια της έλλειψης μιας κεφαλής που κατευθύνει και οδηγεί, αλλά με την έλλειψη μιας κεφαλής η οποία να βρίσκεται στο “πάνω μέρος του σώματος”, που, συμβολικά, υποδηλώνει το “Άνω σχώμεν τας καρδίας…”, δηλαδή το κράτημα του νου στα ανώτερα πεδία της ύπαρξης, στο Κάλλος και στο Αγαθό (Καλοκαγαθία). Αντίθετα, αυτό που παρατηρούμε είναι η κοπή-μετατόπιση της κεφαλής, ως άψυχο κρανίο πλέον, στο μέρος των σεξουαλικών οργάνων, συμβολικά δηλαδή, ο θάνατος (το κρανίο) ταυτίζεται με το σεξ, το οποίο, σύμφωνα με τον Bataille, μπορεί να οδηγήσει στο πέρασμα σε έναν άλλο κόσμο, όπως ακριβώς και ο θάνατος. Γι’αυτό το όραμα Ακεφαλίας θα μιλήσουμε καθώς και για τον οραματιστή του.

Ο Georges Albert Maurice Victor Bataille (1897-1962) είχε μία σημαντική επίδραση πάνω στο φιλοσοφικό ρεύμα του γαλλικού μεταδομισμού. Γεννήθηκε μέσα σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον, ο πατέρας του έπασχε από σύφιλη και η μητέρα του μη αντέχοντας τις κρίσεις τρέλας του συζύγου της αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Ο Bataille στη νεανική ηλικία, μέσα σε μία υπαρξιακή κρίση, ασπάζεται τον καθολικισμό και ετοιμάζεται για να γίνει ιερέας. Όμως τελικά θα ακολουθήσει άλλα μονοπάτια τα οποία θα τον οδηγήσουν να γίνει  “ο ιερέας της βεβήλωσης”…

Μετά το τέλος των σπουδών του ασχολήθηκε με την συγγραφή έργων που αφορούν την φιλοσοφία, την τέχνη, την κοινωνιολογία, το μυστικισμό και την ανθρωπολογία. Γνωρίστηκε με σημαντικές φιγούρες του σουρεαλιστικού ρεύματος .Το 1937 θα ιδρύσει το “Κολέγιο της Κοινωνιολογίας”, στο όποιο θα δώσει ομιλίες και ο γνωστός αναλυτής του Χέγκελ Alexandre Kojève (έχουμε αφιερώσει σε αυτόν προηγούμενο άρθρο του Θεόδοτου). Ο Bataille αρχίζει να έχει επαφές με μυστήριους κύκλους και ανθρώπους και όλο αυτό το διανοητικό ταξίδι καταλήγει στη δημιουργία μιας μυστικής οργάνωσης με την ονομασία η “Ακέφαλος”(Acéphale). Εκδίδει και ένα περιοδικό με την ίδια ονομασία, το εξώφυλλο του οποίου απεικονίζεται παραπάνω. Το πρώτο άρθρο του περιοδικού είχε τον τίτλο: “Ιερή Συνομωσία.”

               

Ποιος είναι ο σκοπός αυτής της οργάνωσης; Να διαγράψει από την κοινωνία, την πολιτική και την κουλτούρα, το αρχέτυπο  της “Κυριαρχίας του Πατρός”, νοούμενο ως φραγμός των σεξουαλικών ορμών, ως περιορισμός της απόλυτης ελευθερίας, ως βασίλειο της τάξης και εν τέλει, ως αντανάκλαση του Ουράνιου Πατέρα. Για να γίνει αυτό θα έπρεπε να κινητοποιηθούν οι “δυνάμεις του ιερού ακάθαρτου”, να προκληθεί μία διαστροφική έλξη για το σκοτεινό και συνάμα το ξέφρενο, ένα θηλυκό-διονυσιακό ρεύμα που θα αναζητά την μέθη της ηδονής, της ξέφρενης ελευθερίας, της μαύρης μαγείας. Ο τελικός σκοπός είναι η εκούσια θυσία, ο μύστης  θανατώνεται για να  επέλθει η ένωση με τις παγανιστικές δυνάμεις της φύσης. 

O Shabbetai Zevi

Η Acéphale προωθεί την οργάνωση μιας γνωστικής σέκτας, στην οποία θα υπάρχουν σεξουαλικά τελετουργικά απερίγραπτης  διαστροφής και παρεκλήσεων, έτσι ώστε να “ενεργοποιήσει τις χθόνιες δυνάμεις”. Στόχος τους ήταν και η τέλεση μιας ανθρωποθυσίας, κάτι που τελικά δεν έγινε μια που… δεν βρήκαν κάποιο μέλος της σέκτας που να θέλει να θυσιαστεί!

Αυτό που ίσως έχει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον, είναι να  μάθουμε από πού άντλησε αυτές τις ιδέες ο Bataille, ποιες ήταν οι πηγές του. Φως σε αυτό το ερώτημα έριξε ο Mehlman Jeffrey, καθηγητής Γαλλικής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο της Βοστόνης, ο οποίος υποστήριξε ότι η διανοητική καταγωγή του Γαλλικού μεταδομισμού (φιλοσοφικό, ανθρωπολογικό, γλωσσολογικό ρεύμα) μπορεί να αναζητηθεί πίσω στον δέκατο έβδομο αιώνα, στο πνεύμα του αποστάτη-μεσσία Shabbetai Zevi. Και ότι αυτό το παραβατικό πνεύμα διαβιβάστηκε από το Scholem στο στενό φίλο του Walter Benjamin. Σύμφωνα με το Mehlman, ο Benjamin μετέδωσε αυτή τη νοοτροπία στο Γάλλο φιλόσοφο Georges Bataille, ο οποίος γνώρισε τον Benjamin στο Παρίσι στην δεκαετία του '30. Και δεδομένου ότι ο Bataille είχε μία κεντρική επιρροή στο γενικό πάνθεον του γαλλικού μεταμοντερνισμού -από το Jacques Derrida στην Julia Kristeva, στο Michel Foucault, στο Jean Baudrillard- το ανατρεπτικό πνεύμα της γαλλικής θεωρίας, μπορεί να ιδωθεί ως πρόσφατη εκδήλωση αυτού του αιρετικού εβραϊκού γνωστικισμού.

Ο γαλλικός μεταδομισμός λοιπόν και ο “ιερέας του βέβηλου” και της “ακεφαλίας”, ο Georges Bataille, ανάγονται διανοητικά στη γνωστική εξτρεμιστική σέκτα των Ντονμέδων που έδρασαν το 17ο αιώνα. Όμως, αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία, είναι ότι όλα αυτά , στην εποχή μας, δεν αποτελούν απλώς τα σκοτεινά ενδιαφέροντα κάποιων διανοουμενίστικων ελίτ, ούτε μόνο το  θέμα συζητήσεων  μέσα σε κλειστά  κλαμπ  στην Ελβετία, ούτε συναντώνται σε σπάνιες  διεστραμμένες βιβλιογραφίες, αλλά,  δυστυχώς, συνιστούν  τον  τρόπο  ζωής των δυτικών κοινωνιών. Η βεβήλωση έγινε πλέον καθήκον, ιερουργείται το βέβηλο σε κάθε εκδήλωση της ανθρώπινης  ζωής.

         

  

                                                   ΔΟΜΙΣΜΟΣ  ΚΑΙ ΜΕΤΑΔΟΜΙΣΜΟΣ

                                  «Ο Δομισμός  είναι το πιστοποιητικό του θανάτου της ψυχής» 

                                                                                                                                        Michel Focault

Τα φιλοσοφικά-ανθρωπολογικά ρεύματα του Δομισμού (structuralism, Claude Lévi-Strauss  κλπ.) και του Μεταδομισμού (poststructuralism, Jacques Derrida κλπ. ) είχαν ως  στόχους, το  καθένα  με  το  δικό του τρόπο τα εξης:

α) την αποδόμηση της έννοιας της “αντικειμενικής  αλήθειας”,

β) την άρνηση της  δυνατότητας  γνώσης του πραγματικού  αλλά και της φύσης  των όντων,

γ) την εξάλειψη της έννοιας της Υπόστασης του κάθε ξεχωριστού ανθρωπίνου όντος (το Πρόσωπο ως απλή σχηματοποίηση των κοινωνικών σχέσεων, των κοινωνικών δομών και συμβάσεων).

Ο Μεταδομισμός πρόσθεσε και τον ερμηνευτικό μηδενισμό (deconstrucivism, Derrida), δηλαδή μία μέθοδο ανάλυσης που αποδομεί κάθε γραπτό κείμενο και τις αλήθειες, νοήματα ή αξίες που αυτό μεταφέρει. Ο συγγραφέας D. Lehmann σημειώνει: «Μία αντιθεολογική θεολογία [η αποδόμηση]... περιβάλλεται από καμπαλιστικά μυστήρια και τελετουργίες τόσο περίτεχνα όσο εκείνα μιας θρησκευτικής τελετής... είναι αποφασισμένη να δείξει ότι τα ιδανικά και οι αξίες με τις οποίες ζούμε δεν είναι φυσικές και αναπόφευκτες αλλά είναι τεχνητές κατασκευές, αυθαίρετες επιλογές που δεν θα έπρεπε να έχουν την δύναμη να μας κυβερνούν. Ωστόσο, ως υποκατάστατο της θρησκείας, η αποδόμηση χρησιμοποιεί ένα λεκτικό λεξιλόγιο που φαινομενικά σχεδιάστηκε για να κρατήσει τους λαϊκούς σε μία κατάσταση μόνιμης μυστικοποίησης. Πιθανολογικώς αντιδογματική, έχει γίνει δόγμα. Βασισμένη πάνω στον ακραίο σκεπτικισμό και δυσπιστία, προσελκύει αληθινούς πιστούς και απαιτεί την πλήρη εμβύθισή τους». Η εβραϊκής καταγωγής Inge Birgitte Siegumfeldt, καθηγήτρια λογοτεχνικής θεωρίας στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης  στην εργασία της με τίτλο,  “Bloom, Derrida,and the Kabbalah: the Invocation of Ancestral Voices”, γράφει: «Οι ακρογωνιαίοι λίθοι του δυτικού πολιτισμού μας χυτεύθηκαν σε  έναν ανταγωνισμό μεταξύ του Ελληνισμού και του Ιουδαϊσμού. Μέχρι τον 20ο αιώνα, ο πρώτος προήδρευε, ο δεύτερος  είχε μειωθεί σε ένα υπόγειο ρεύμα. Η παρούσα αποδόμηση της φιλοσοφίας και της λογοτεχνικής θεωρίας, ωστόσο, είναι πιθανώς ενδεικτική της ανατροπής των ρόλων. Μία υποκατάσταση των ελληνο-χριστιανικών αξιών από την εβραϊκή-καμπαλιστική θεώρηση. Μεταξύ των κριτικών της σχολής  του Yale, μόνον ο Harold Bloom αναγνωρίζει την επιρροή των Εβραίων προγόνων του. Στη θεωρία του Derrida, ωστόσο, υπάρχουν αρκετές τάσεις που φαίνονται να αντηχούν τη σοφία των αρχαίων Καμπαλιστών».

                                                                                  

Ο πυρήνας του ζητήματος: η μάχη γίνεται για να εδραιωθεί η φιλοσοφική  αντίληψη  ότι ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΝΟΗΜΑ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΔΥΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ.

To μουσειο Guggenheim στο Bilbao.

 Για τις  πρακτικές  και  πολιτιστικές συνέπειες της αποδόμησης  βλ.  Νίκος Σαλίγκαρος: “Αρχιτεκτονικός Κανιβαλισμός στην Αθήνα”.              

Οπότε, έχοντας κατά νου όλα όσα ελέχθησαν στο άρθρο μας, δύο καλά θέματα  στις  εξετάσεις της  ιστορίας της αρχιτεκτονικής  θα  ήταν:

 Α) Ποιο είναι το  πνευματικό  κόκκινο  νήμα  που  συνδέει  το  νέο  μουσείο της Ακρόπολης  ή το μουσείο Guggenheim στο Bilbao,  με το Shabbetai Zevi; 

Β) Ερμηνεύστε με φιλοσοφικούς όρους τη φράση: «Το νέο μουσείο της  Ακρόπολης μισεί  τα  εκθέματα  που φυλάσσει.»...