ΒΡOΜΟΛΟΓΑ ΚΑΙ ΝΕΟ-ΝΟΜΑΔΙΣΜΟΣ

Γράφει ο Ελευθέριος Αναστασιάδης

‘Πιπέρι στη γλώσσα’, ήταν η έκφραση με την οποία οι γονείς φοβέριζαν τα παιδιά τους όταν αυτά έλεγαν άσχημες λέξεις. Πράγματι, είναι καλό πράγμα τα παιδιά να μην συνηθίζουν να προφέρουν άσεμνες, υβριστικές ή χυδαίες λέξεις, και φυσικά το ίδιο πρέπει να τις αποφεύγουν και οι ενήλικες. Μεγάλη δύναμη έχει η συνήθεια, και ακόμη μεγαλύτερη η προπαγάνδα όρων που γίνεται από τα μέσα ενημέρωσης, τα βιβλία, τις εφημερίδες, το σημερινό σχολείο και γενικά το κοινωνικό περιβάλλον. Γι’ αυτό λοιπόν παρουσιάζουμε έναν κατάλογο στον οποίο παραθέτουμε τα σύγχρονα ΒΡOΜΟΛΟΓΑ: ‘Συλλογικότητες’, ‘Διαφορετικότητα’, ‘Παράτυπος μετανάστης’, ‘Ομοφοβικός’, ‘Ανθρώπινα δικαιώματα’, ‘Προοδευτικός’, ‘Πολυπολιτισμός’, ‘Ανεκτικότητα’, ‘Ξενοφοβικός’ ‘έμφυλη ταυτότητα’, ‘έμφυλα στερεότυπα’.

Αηδιαστικές λέξεις και εκφράσεις, αντι-αισθητικές, χαζές, λέξεις για βλαμμένους  που  δεν πρέπει να επιτρέπουμε στα παιδιά μας να τις λένε, αλλά και όλοι εμείς πρέπει να τις αποφεύγουμε, να μην τις χρησιμοποιούμε, παρά μόνον όταν πρόκειται να τις καυτηριάσουμε ή να τις επικρίνουμε.

Αν κάνετε ένα πείραμα, και προφέρετε αυτές τις λέξεις γρήγορα, την μία μετά την άλλη, θα νοιώσετε σαν βρίσκεστε υπό την επήρεια κάποιας ψυχοτρόπος ουσίας, ή σαν να συζητήσατε με κάποιο εξωγήινο ον, μια που ακόμη και το ηχητικό άκουσμα αυτών των όρων είναι αφύσικο, ακατανόητο, μετα-ανθρώπινο. Όροι που μετατρέπουν το ομαλό (πχ. τι πιο φυσικό και ανθρώπινο, από την επιφύλαξη έναντι του ξένου) σε ανώμαλο (ξενοφοβικός). Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε την ύπαρξη ‘κοινωνικών ομάδων’, άντε, ‘συλλόγων’, τώρα έχουμε τις…‘συλλογικότητες’ (δεν ξέρω γιατί, αλλά αυτή η λέξη με εκνευρίζει σε απίθανο βαθμό).

Όπως είπαμε και στην αρχή του άρθρου, παλαιότερα οι γονείς έλεγαν στα παιδιά που χρησιμοποιούσαν άσχημες λέξεις, ότι θα τους βάλουν πιπέρι  στη γλώσσα, όμως τους έλεγαν και κάτι άλλο: «έτσι μιλούν οι αλήτες…», δηλαδή, έδιναν την ταυτότητα εκείνων που χρησιμοποιούσαν ένα ορισμένο λεξιλόγιο. Ποιά είναι λοιπόν η ταυτότητα εκείνων που χρησιμοποιούν τα προαναφερθέντα σύγχρονα βρομόλογα; Τι σύμπτωση (!) και πάλι ‘αλήτες’ θα είναι η ταυτότητα  που θα τους αποδώσουμε, εάν ανιχνεύσουμε την ετυμολογία αυτής της λέξεως: ἀλάομαι=περιπλανιέμαι, ‘ο περιπλανώμενος’ (στην Οδύσσεια για ζητιάνους, στην τραγωδία επίσης για εξόριστους): «καὶ γὰρ ἐγώ ποτε οἶκον ἐν ἀνθρώποισιν ἔναιον // ὄλβιος ἀφνειὸν καὶ πολλάκι δόσκον ἀλήτῃ // τοίῳ, ὁποῖος ἔοι καὶ ὅτευ κεχρημένος ἔλθοι» (Οδύσσεια, ρ 419-421).

Αλήτης λοιπόν, είναι ο περιπλανώμενος και ο εξόριστος: Στην πρώτη περίπτωση, η περιπλάνηση, ανέκαθεν, εκφράστηκε δια του νομαδικού πνεύματος του οποίου η διαβρωτική επίδραση επί των πολιτισμών έχει πολλάκις μελετηθεί. Στην δεύτερη περίπτωση, ο εξόριστος: ἐξορίζω < ἐξ + ὁρίζω < ὅρος (=όριο, σύνορο), αυτός δηλαδή που τίθεται εκτός των συνόρων της χώρας του, συνήθως διότι πρόδωσε την κοινωνία μέσα στην οποία ζούσε, αλλά, όπως συμπεραίνεται από την ετυμολογία, μπορεί να είναι και αυτός που βρίσκεται εκτός των οποιοδήποτε ορίων, και όρια δεν υπάρχουν μόνον στην γεωγραφία αλλά και στην ηθική, στην συμπεριφορά, στο νόμο, κλπ.

Συμπέρασμα: τα σύγχρονα βρομόλογα ανήκουν στην γλώσσα όλων εκείνων που οι κοινωνίες τους εξεδίωξαν, τους απομάκρυναν, τους θεώρησαν επικινδύνους και βλαπτικούς, όλοι εκείνοι που περιγράφονται από τον σύγχρονο όρο: ‘άνθρωποι του περιθωρίου’.

Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι του περιθωρίου, οι ‘αλήτες’, έγιναν σήμερα η κυρίαρχη τάξη, οι επιβάλλοντες τους κανόνες, τις λεκτικές εκφράσεις, γράφουν στις μεγαλύτερες εφημερίδες, διδάσκουν από τα  πιο υψηλά έδρανα, κάθονται σε υπουργικές θέσεις! 

Βέβαια, θα μου πείτε, τι είναι όλα αυτά μπροστά στο γεγονός ότι ο όρος που χρησιμοποιείτο σε όλους τους πολιτισμούς για να δηλώσει ότι το πιο δυσοίωνο, το σκοτεινό, το καταχθόνιο, το γρουσούζικο (επι του θέματος δείτε εδώ), o όρος ‘αριστερό’, στην σύγχρονη εποχή απέκτησε την πιο ευοίωνη, αισιόδοξη, ελπιδοφόρο, και θετική έννοια! Αν αυτή δεν είναι η πιο πλήρης αντιστροφή της σημασιολογικής αντίληψης, τότε ποιά θα μπορούσε να είναι;

Εν κατακλείδι: Τα σύγχρονα βρομόλογα αποτελούν το λεξιλόγιο του νέο-νομαδισμού. Η καθηγήτρια φιλοσοφίας Rosi Braidotti (υποστηρίκτρια του λεσβιακού φεμινισμού) ορίζει ως εξής τον νέο-νομαδισμό: «Το χαρακτηριστικό του νομαδικού υποκειμένου είναι το μετα-ταυτοτικό ‘είναι’ του: ο νομαδισμός είναι μία διαδικασία διαμέσου της οποίας σχεδιάζουμε πολλαπλές μεταμορφώσεις και πολλαπλούς τρόπους ύπαρξης, ο καθένας εξαρτάται από την θέση στην οποία βρισκόμαστε και από τον τρόπο που μεγαλώνουμε». Αλλά και μία ελληνίδα καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Αθηνών, μας παρουσιάζει τα επιτεύγματα της φεμινιστικής ‘διανόησης’: «Νέες κατευθύνσεις περιλαμβάνουν το νομαδισμό [nomadism] που εισάγει η Ιταλίδα φιλόσοφος Rosi Braidotti (1993) για να περιγράψει τη γυναίκα ως άπατρι και φυγά, γεγονός που της επιτρέπει να ξεπεράσει τον φαλλοκεντρισμό και να αναζητήσει μια ‘νέα γυναικεία φεμινιστική ταυτότητα’, κατανοώντας βέβαια τις διαφορές ανάμεσα στις γυναίκες και την υβριδική φιγούρα του σάιμποργκ [cyborg] της Αμερικανίδας Donna Haraway (1991), ένα πλάσμα ανάμεσα σε μηχανή και οργανισμό που αντιπροσωπεύει μια απόδραση από τα δίπολα της επιστημολογίας που έχουν περιορίσει τις γυναίκες σε μια έμφυλη ‘φύση’, ενώ νέες τάσεις συνεχίζουν να αναπτύσσονται στα πλαίσια του μετα-ανθρωπισμού [posthumanism], του οικολογικού κινήματος κ.α. Ο κυβερνοφεμινισμός [cyberfeminism] στοχεύει στην ανατροπή των πατριαρχικών εικόνων του διαδικτύου και στη διαμόρφωση μιας διαδικτυακής φεμινιστικής πολιτικής ενώ ο οικοφεμινισμός [ecofeminism] εστιάζει στο συνεκτικό δεσμό μεταξύ της καταπίεσης της γυναίκας και αυτής της φύσης». (Σημ. Θεόδοτου: ομολογώ ότι αισθάνομαι κάτι μεταξύ ζαλάδας και ναυτίας…)

Αλλά και μέσα στον εβραϊκό χώρο η προτίμηση για το νομαδικό πνεύμα είναι αξιοσημείωτη: Ο Josy Eisenberg και ο Armand Abecassis, ο πρώτος ραβίνος, ο δεύτερος συγγραφέας, επικρίνουν το συναίσθημα του πατριωτισμού ως: «παγανιστικό συναίσθημα βασισμένο πάνω την σαρκική σχέση του ανθρώπου με την γη, όμοια με την υιική σχέση όπου  το παιδί είναι γενετικά καθορισμένο».

Επίσης, ο Ιουδαίος φιλόσοφος Emmanuel Lévinas είχε μία ιδιαίτερη συμπάθεια για τον νομαδισμό: «Είναι στο άγονο έδαφος της ερήμου, όπου τίποτα δεν είναι σταθερό, όταν το αληθινό πνεύμα κατέβηκε... Η πίστη στην απελευθέρωση του ανθρώπου μπορεί να είναι μόνο ένα σοκ για τους καθιστικούς πολιτισμούς, που θρυμματίζει τις βαριές στρωματώσεις του παρελθόντος…». Το ‘αληθινό πνεύμα’ του Lévinas, για να κατεβεί στον κόσμο θέλει τον θρυμματισμό των ‘στρωματώσεων του παρελθόντος’, θέλει την αστάθεια της ερήμου, την αστάθεια του νομά. Εξ ου και ο πόλεμος στα ‘ΣΤΕΡΕΟ-ΤΥΠΑ’ και η εύνοια στα…‘ΑΣΤΑΘΗ-ΤΥΠΑ’.

Συνοπτικά: βλέπουμε ότι από τον γεωγραφικό νομαδισμό περνάμε στον υπαρξιακό-ηθικό  νομαδισμό της κάθε λογής ‘διαφορετικότητας’…Ο χώρος, το πνεύμα, η θέληση, η επιθυμία, πρέπει να έχουν όρια. Το ‘απεριόριστο’ δεν είναι για τον άνθρωπο:  διαλύει την ουσία του.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα νομαδικά βρομόλογα διδάσκονται πλέον στα σχολεία ως καλές λέξεις, και οι ‘σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων’ ασχολούνται με τον προγραμματισμό…των εκδρομών (νομαδικών  ίσως; )