CARL SCHMITT: ΚΡΑΤΟΣ, ΜΕΓΑΛΟΣ ΧΩΡΟΣ, ΝΟΜΟΣ

Ιταλική έκδοση Adelphi.
Επιμέλεια του Giovanni Gurisatti.
Μετάφραση: Ιωάννης Αυξεντίου.

Πολύ καιρό πριν  να επινοηθεί ο απλοϊκός όρος 'παγκοσμιοποίηση', ο Carl Schmitt προέβλεψε, με προφητική διαύγεια, πως η οικουμενικότητα της άγγλο-αμερικανικής ηγεμονίας επρόκειτο να διαγράψει κάθε χωρική διαφοροποίηση και ποικιλία, εντός ενός 'ενιαίου κόσμου' πλήρως διαχειριζόμενου από την τεχνική και από τις διεθνικές οικονομικές στρατηγικές και υποκείμενο σε ένα είδος 'διεθνούς αστυνόμευσης'. Ένας κόσμος χωρικά ουδέτερος, χωρίς διαχωριστικά και αντιθέσεις και επομένως χωρίς πολιτική. Για τον  Schmitt αυτό θα ήταν όχι ο καλύτερος, άλλα ο χειρότερος των δυνατών κόσμων, ξεριζωμένος από τα γήινα θεμέλια του. 

Αντιθέτως, ο Schmitt πιστός στη δίκαιη Tellus Mater ('μητέρα της γης'), ακολουθεί την ιδέα ότι δεν μπορεί να υπάρχει παγκόσμια Ordnung (τάξη) χωρίς Ortung (εντοπισμό), δηλαδή χωρίς μία επαρκώς διαφοροποιημένη υποδιαίρεση του χερσαίου χώρου. Μία υποδιαίρεση που υπερβαίνει όμως τον εδαφικό περιορισμό των παλαιών κλειστών εθνικών κρατών, για να φθάσει στην «αρχή των μεγάλων χώρων». Τη μόνη αρχή σε θέση να δημιουργήσει  ένα νέο Ius gentium  στου οποίου το ιδανικό κέντρο  θα έπρεπε  να τεθεί η αρχαία γη της Ευρώπης, το αυθεντικό Κατέχον ενάντια στον 'Αντίχριστο' της πλανητικής ομοιομορφίας στο όνομα του ενός ‘άρχοντα του κόσμου’ (δηλ.των ΗΠΑ). 

 

Είναι βέβαιο ότι η προοπτική του Schmitt, ήδη σκιαγραφημένη πριν ογδόντα χρόνια, τώρα φαίνεται πιο επίκαιρη παρά ποτέ και η σκέψη του επιβεβαιώνεται ως απαραίτητη για την ανάγνωση της εποχής μας. Το μαρτυρά εύγλωττα αυτή η ευρεία συλλογή από δοκίμια, τα οποία, γραμμένα σε διάστημα πενήντα ετών -από την ‘Έννοια  του  πολιτικού’ (1927) μέχρι την ‘Παγκόσμια νομική επανάσταση’ (1978)- αποτελούν μία πραγματική συνάθροιση του προβληματισμού του σχετικά με την πολιτική και το διεθνές δίκαιο.

 

  O Carl Schmitt εναντίον της αυτοκρατορίας των ΗΠΑ

Άρθρο του Simone Paliaga
Μετάφραση: Ιωάννης Αυξεντίου

Στη συλλογή δοκιμίων του μεγάλου φιλοσόφου προβλέπεται ένας ολοκληρωτικός πόλεμος,  στον οποίο  οι  ‘κυρίαρχοι του κόσμου’, για να εξαλείψουν τους πιθανούς αντιπάλους τους, τους κάνουν να φαίνονται ως εγκληματίες.

Η περιθωριοποίηση των άλλων κυβερνήσεων βρίσκεται στα χέρια των ΗΠΑ, οι οποίες διεκδικούν το δικαίωμα να υποκινούν τους λαούς ενάντια στις ίδιες τις κυβερνήσεις τους, αλλάζοντας τη μορφή του πολέμου που κυριαρχούσε μέχρι τώρα (δηλ. μεταξύ κρατών) σε εμφύλιο πόλεμο. Ο αμερικανικού τύπου παγκόσμιος περιθωριοποιητικός πόλεμος μετατρέπεται έτσι σε παγκόσμιο εμφύλιο πόλεμο. Δείχνει λοιπόν ως η περιγραφή όσων συμβαίνουν ή συνέβησαν στην Ουκρανία, στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική τα τελευταία χρόνια, ενώ αυτή η ανάλυση υπάρχει σε μία μελέτη πάνω στο μετασχηματισμό του διεθνούς δικαίου που ανάγεται στο 1943. 

 

Στο κέντρο του προβληματισμού του Carl Schmitt, που από το 1941 συνεχίζει μέχρι το 1978, υπάρχει η προσπάθεια να μελετηθεί η πολιτική αναδιοργάνωση  του κόσμου για να αποφευχθεί η εμπλοκή του σε ένα λανθάνων αλλά καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο. «Η ιδέα του μεγάλου χώρου», γράφει ο Günter Maschke, ο καλύτερος μελετητής του Schmitt στον κόσμο, «πρέπει να εμποδίσει την καθολική παγκοσμιότητα που καταστρέφει την σχέση μεταξύ της τάξης και του εντοπισμού, ενώ ο νόμος πρέπει να κάνει να αποτύχει το σχέδιο της ενοποίησης του κόσμου. Διότι τόσο η καθολικότητα όσο και ο κόσμος ενοποιημένος από την παγκοσμιοποίηση, προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός μόνο Κυρίαρχου και την προώθηση μιας συνεχούς κατάστασης αστάθειας».

Με άλλα λόγια, εγκαθιδρύουν ένα σύστημα το οποίο εύκολα μεταμορφώνεται σε μία ιμπεριαλιστική πραγματικότητα. Πράγματι, σε έναν ενοποιημένο κόσμο επικρατεί η ιμπεριαλιστική πραγματικότητα μιας οικονομίας που αξιώνει την παγκόσμια αγορά, εξηγεί ο Schmitt, «στην οποία αντιστοιχεί ένας παγκόσμιος, απεριόριστος παρεμβατισμός. Τα συμφέροντα του παγκόσμιου καπιταλισμού ωθούν αναγκαστικά προς μία πολιτική πανταχού παρούσα, η οποία διεκδικεί το δικαίωμα να χορηγεί ή να αρνείται τη συναίνεση της Ουάσινγκτον σε κάθε μεταβολή της κατάστασης. Έτσι ο παραδοσιακός διαχωρισμός μεταξύ της πολιτικής και των επιχειρηματικών συμφερόντων έγινε ψεύτικος, διότι μακροχρόνια δεν μπορούν να υπάρχουν επιχειρηματικά συμφέροντα σε παγκόσμιο επίπεδο χωρίς μία πολιτική σε παγκόσμιο επίπεδο.». Πιστεύετε ότι αυτές οι γραμμές απέχουν πολύ από την περιγραφή του χάους των τελευταίων ετών;

Ο κυρίαρχος αυτού του κόσμου και οι έμπιστοι σύμμαχοι του έχουν «την απαίτηση να εξαλείψουν τον πολιτικό τους αντίπαλο», προειδοποιεί ο Schmitt, «στιγματίζοντάς τον ως εγκληματία, ο οποίος δρα ενάντια σε ολόκληρο τον κόσμο και ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για την παγκόσμια ειρήνη». Έτσι δεν συνέβη με τον Saddam Hussein, με τον Gheddafi και σήμερα με τον  Assad στην Συρία; Τότε «ο πόλεμος μεταμορφώνεται σε μία τιμωρητέα και εκδικητική δράση που περιθωριοποιεί τον αντίπαλο ως εγκληματία. Η κυβέρνηση της Ουάσιγκτον θέλει να δυσφημήσει τον εχθρό και να οδηγήσει την ανθρωπότητα  προς ένα είδος πολέμου νομικά νέου: έναν ολικό πόλεμο πλανητικών διαστάσεων». Αυτό συμβαίνει γιατί «η κυβέρνηση των ΗΠΑ ορθώνεται ως κριτής της οικούμενης, παίρνοντας το δικαίωμα να ανακατεύεται στις υποθέσεις όλων των λαών και όλων των χώρων». Το αποτέλεσμα αυτού του μετασχηματισμού του δικαίου είναι ένα είδος ‘παν-παρεμβατισμού’, που δεν δρα μόνον στρατιωτικά γιατί δεν στοχεύει τόσο στην προσάρτηση όσο στον έλεγχο.

 

το μνήμα του Carl Schmitt

Όποιος προωθεί την ενότητα του κόσμου, όπως αναφέρει ο τίτλος ενός εκ των δοκιμίων που περιλαμβάνονται στην συλλογή, ξεχνά ότι «η γη είναι ακόμη μεγάλη για να περιέχει μία ποικιλία μεγάλων χώρων, στους οποίους άνθρωποι που αγαπούν την ελευθερία γνωρίζουν να υπερασπίζονται την ουσία τους και τις ιστορικές, οικονομικές και πνευματικές ιδιαιτερότητες τους». Για να επαναπροταθεί ένα παρόμοιο σενάριο, στον πλανητικό ιμπεριαλισμό χρειάζεται να αντιταχθεί ένα πλήθος μεγάλων χώρων, συγκεκριμένων και πλούσιων σε νόημα. Ο δικός τους αγώνας, θα είναι ένας αγώνας γύρω από το ζήτημα του κατά πόσον στο μέλλον, θα πρέπει να υπάρξει μία συνύπαρξη μεταξύ διαφορετικών αυτόνομων μορφών ή απλώς αποκεντρωμένων υποκαταστημάτων περιφερειακού τύπου, εγκαθιδρυμένων με την παραχώρηση του μοναδικού κυριάρχου του κόσμου.

 

Από εδώ και από τους στοχασμούς του μεγάλου ευρωπαίου νομικού, περνούν οι προκλήσεις στις οποίες θα πρέπει να απαντήσουν οι άρχουσες  τάξεις  εάν, πέραν από την ξύλινη γλώσσα, επιθυμούν πράγματι την ελευθερία και την ειρήνη, θυμίζοντας σε αυτές μία ρήση του Pierre Joseph Proudhon, που αγαπούσε ο Carl Schmitt: «όποιος μιλάει για 'ανθρωπότητα' το κάνει για να σας εξαπατήσει».