Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ

Δημοσιεύουμε το παρακάτω κείμενο με ιδιαίτερη χαρά καθώς σαφώς αντικατοπτρίζει τις ιδέες όλων των συνεργατών του μπλογκ και ελπίζουμε και των επισκεπτών του. Είναι μορφή ιδεολογικού Μανιφέστου που, μάλιστα, αναφέρεται στο κρισιμότερο ζήτημα της εποχής μας.

                                                                                                                                                      Θεόδοτος

 Γράφει ο Αναστάσιος Γιαννάς

  Μερικές φορές πιέζω τον εαυτό μου να παρακολουθήσει τις συζητήσεις των διαφόρων πολιτικών στις συνεδριάσεις του κοινοβουλίου. Όχι, δεν το κάνω επειδή διακατέχομαι από μαζοχιστικό σύνδρομο. Προσπαθώ να καταλάβω από πού έρχονται αυτοί οι άνθρωποι, εννοώ μέσα από ποια πολιτιστικά και κοινωνικά περιβάλλοντα. Πράγματι ,είναι να απορεί κανείς για τους διανοητικούς και πνευματικούς διαδρόμους μέσα από τους οποίους πέρασαν. Για παράδειγμα, ακούς έναν εκπρόσωπο της αριστεράς και διερωτάσαι : μα αυτοί οι άνθρωποι , εκτός από τον διαλεκτικό υλισμό , δεν έχουν διαβάσει τίποτα άλλο; δεν τους συγκίνησε τίποτα άλλο; Πέρασαν από αυτή την γη τόσοι ιδρυτές θρησκειών, τόσοι φιλόσοφοι, τόσοι ασκητές του πνεύματος, κανείς από αυτούς δεν τους προκάλεσε το ενδιαφέρον , την αναζήτηση;  Πέρασαν επίσης ανθρωπολόγοι, βίο-κοινωνιολόγοι· ούτε σε αυτούς βρήκαν κάτι που άξιζε της προσοχής τους; Μετά παρατηρώ τους εκπροσώπους των λεγόμενων αστικών κομμάτων και διακρίνω... το τίποτα (είναι και αυτό επίτευγμα της εποχής μας: το τίποτα να παίρνει μορφή). Θυμίζουν βαριεστημένους υπαλλήλους  σε δημόσιο οργανισμό που πρέπει να αρχειοθετήσουν κάποια παραπεταμένα έγγραφα. Άλλοι πάλι, σου φέρνουν στο μυαλό σπιναρισμένους νέο – γιάπηδες έτοιμους για το μεγάλο άλμα στην πολυεθνική που δουλεύουν. Όλοι αυτοί λοιπόν βγήκαν από τα σχολεία μας, από τις μικρές κοινωνίες μας, από τα πανεπιστήμιά μας. Εκεί διαμορφώνεται ο άνθρωπος, αποκτά εμπειρίες, εξασκεί το μυαλό του, δέχεται ερεθίσματα και συγκινήσεις. Ας θυμηθούμε  λοιπόν τις υποστάσεις από τις οποίες αποτελείται το ανθρώπινο ον: Την νόηση, τα αισθήματα, τα ένστικτα. Κάθε μία από αυτές τις υποστάσεις έχει έναν έμφυτο παράγοντα, βιολογικό, που δεν αλλάζει , και ένα παράγοντα που μπορεί να μεταβληθεί, να καλυτερέψει ή να χειροτερέψει , να υποστεί τελειοποίηση, να ελεγχθεί ή να αφεθεί αχαλίνωτος κλπ. Ακριβώς γι αυτό το λόγο οι  αρχαίοι μας σοφοί φρόντισαν να βρουν εκείνους τους κανόνες που πρέπει να διέπουν την παιδεία και τις κοινωνικές δομές ,έτσι ώστε ο άνθρωπος από την παιδική του ηλικία να αρχίσει να παίρνει Μορφή. Από αυτή την λέξη προέρχεται και η λέξη Μόρφωση - μόνο που σήμερα έχει  αποκτήσει μία τελείως ρηχή έννοια : σημαίνει την απόκτηση πληροφοριών και δεξιοτήτων. Για  τους αρχαίους, ο ανθρώπινος εσωτερικός κόσμος  έπρεπε να πάρει Μορφή, δηλαδή να μειώσει την εσωτερική του εντροπία και έτσι από την αταξία και την χαώδη κατάσταση να οδηγηθεί στην τάξη και την αρμονία. Γνώριζαν δηλαδή  ότι ο άνθρωπος μέσα του δεν έχει μόνον ευγενή και υψηλά στοιχεία, αλλά κρύβει και  ένα μικρό ή μεγάλο ζωολογικό κήπο μέσα στον οποίο υπάρχει κάθε είδους ζώο. Είναι ανάγκη λοιπόν το καθένα από αυτά  να έχει το δικό του κλουβί, να υπάρχει ο έλεγχος του πότε βγαίνει και πότε μπαίνει στο κλουβί, πότε αυτό το ζώο πρέπει να ξυπνά και πότε να κοιμάται. Έτσι ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, ο Πλούταρχος και οι άλλοι σοφοί μας  βρήκαν ότι υπάρχουν οκτώ παράγοντες που βοηθούν τους νέους στην απόκτηση  Μορφής :  η μίμηση προτύπων , η ενατένιση του Θείου, η πειθαρχία στους νόμους, η αυτογνωσία, η αισθητική καλλιέργεια , η σωματική άσκηση,  η μουσική καλλιέργεια, και η ενάρετη ζωή. Τι από όλα αυτά εφαρμόζεται σήμερα στα σχολεία και στα κοινωνικά περιβάλλοντα, πραγματικά και ουσιαστικά; ΚΑΝΕΝΑ! Αντίθετα  υποχρεώνουν τους νέους να ασχολούνται με άχρηστες(για την διαπαιδαγώγησή τους) εξειδικευμένες πληροφορίες με τις οποίες θα έπρεπε να ασχοληθούν στις πανεπιστημιακές σχολές και όχι στα γυμνασιακά και λυκειακά χρόνια .Ας εξετάσουμε λοιπόν καθένα από τους παραπάνω αναγκαίους οκτώ  παράγοντες για την απόκτηση Μορφής :

                                                                                      Α. Μίμηση Προτύπων

 

Θησέας: ηρωικό πρότυπο των νέων της Αρχαίας Αθήνας

  Το παιδί ενστικτωδώς έχει την τάση να μιμείται και να θέλει να ταυτίζεται με ότι του προκαλεί θαυμασμό. Γι αυτό το λόγο θα πρέπει να του παρουσιάζονται με ανάγλυφο τρόπο τα ηρωικά κατορθώματα μεγάλων ανδρών της ιστορίας και  της  μυθολογίας, να του εξιστορούνται οι πνευματικοί αγώνες των μεγάλων σοφών. Σήμερα μάλιστα, με τις δυνατότητες που δίνουν τα οπτικοακουστικά μέσα, αυτό θα μπορούσε να γίνει με έξοχο τρόπο. Όμως  αυτό δεν φτάνει· θα χρειαστεί και το παράδειγμα συμπεριφοράς και τρόπου ζωής των δασκάλων του  και των γονιών του. Απαραίτητος όρος : Να εξαφανιστεί η τηλεοπτική και διαδικτυακή αθλιότητα.

  Β. Η πειθαρχία στους νόμους

Ο Σωκράτης υπακούοντας στους νόμους πίνει το κώνειο

  Ο μόνος τρόπος για αποκτήσει το παιδί την ικανότητα αυτή  και να την εφαρμόζει όταν πλέον θα είναι πολίτης ,είναι να ασκηθεί στην εσωτερική αυτοπειθαρχία. Θα πρέπει να του διδάσκεται  ότι δεν είναι σωστό να αφήνει ανεξέλεγκτα τα συναισθήματά του και τις ορμές του. Δηλαδή ακριβώς το αντίθετο από ότι συμβαίνει σήμερα που οι νέοι αφήνονται ελεύθεροι να κάνουν ότι τους έλθει, να συμπεριφέρονται εντελώς αυθόρμητα και με ενστικτώδη τρόπο. Αυτή η διδαχή δεν θα  είναι μόνον στο θεωρητικό επίπεδο, αλλά θα εφαρμόζεται στην πράξη, χρησιμοποιώντας  γι αυτό το σκοπό διάφορα περιστατικά από την ζωή του παιδιού στην σχολική κοινότητα(προστριβές με τους συμμαθητές του, ανάρμοστες συμπεριφορές ή επιθυμίες κλπ).Να γίνονται δηλαδή πρακτικές ασκήσεις αυτοελέγχου. Στις ημέρες μας γίνονται  ασκήσεις αποχαλίνωσης : υπάρχουν καθηγητές, δημοσιογράφοι και πολιτικές δυνάμεις, που παροτρύνουν τα παιδιά να καταλαμβάνουν σχολεία, να ασχημονούν και να ουρλιάζουν σαν να βρίσκονται σε υστερική κρίση. Φανταστείτε επίπεδο κοινωνίας.

Γ. Η Ενατένιση του Θείου

ο άνθρωπος μεταξύ ουρανού και γης

  Ο Αριστοτέλης  έδωσε το  βαθύτερο και ωραιότερο ορισμό  για την αρχή που θα πρέπει να διέπει  τις ανθρώπινες πράξεις : «Δεν πρέπει ,εξάλλου, να υπακούμε σε εκείνους που μας παροτρύνουν να έχουμε ανθρώπινα φρονήματα, επειδή είμαστε άνθρωποι, ούτε να σκεπτόμαστε με τρόπο που ταιριάζει σε θνητούς, επειδή είμαστε θνητοί, αλλά πρέπει αντίθετα όσο μας είναι δυνατόν, να αποβάλλουμε την θνητή μας φύση και να αποβλέπουμε στην αθανασία και να προσαρμόζουμε όλες τις πράξεις της ζωής μας σ' εκείνο που είναι το ανώτερο απ' όλα όσα έχουμε μέσα μας ( δηλαδή το Θεϊκό στοιχείο που υπάρχει μέσα στην ανθρώπινη φύση), διότι αυτό είναι μικρό σε μέγεθος, όμως υπερέχει απ' όλα τα άλλα κατά πολύ σε δύναμη και αξία».(Ηθικά Νικομάχεια.) Πρόκειται, πράγματι, για μία αρχή ζωής μεγαλειώδη. Όμως για να συμβαίνει αυτό, το παιδί από πολύ νωρίς πρέπει να αποκτήσει την αίσθηση ότι δεν είναι μόνο του μέσα στο σύμπαν. Να νοιώσει ότι η ζωή του αλλά και όσα συμβαίνουν γύρω του, δεν είναι αποτέλεσμα της τύχης, αλλά ενός σοφού σχεδίου και ο Εμπνευστής αυτού του σχεδίου του ζητάει να συμμετέχει και να πρωταγωνιστήσει και αυτό στη πλοκή του. Να έχει ζωντανή την αίσθηση ότι οι ρίζες του δεν είναι μόνον γήινες  αλλά και Ουράνιες.

       Δ. Η αισθητική καλλιέργεια

  Τα παιδιά από την μικρή ηλικία είναι αναγκαίο να αποκτήσουν την αίσθηση του Κάλλους. Να έλκονται από το ωραίο σε όλες τις εκφράσεις του : στην ομιλία, στον γραπτό λόγο, στην ένδυση, στην αρχιτεκτονική, σε όλα τα είδη της τέχνης. Η ωραιότητα δροσίζει την ψυχή , της δίνει φτερά, την εξευγενίζει . Πρέπει να μάθουν να την αναζητούν  και να διαμορφώνουν το περιβάλλον τους  με  αυτό το κριτήριο.                         

Ε. Η σωματική άσκηση

απεικόνιση παλαιστών

  Η άθληση των παιδιών  δεν  αποσκοπεί μόνον στην διατήρηση της καλής υγείας ,αλλά και στην δημιουργία του αισθήματος της  ρώμης,  δηλαδή της ορμητικότητας για την επίτευξη ενός σκοπού , του θάρρους, του ψυχικού σθένους. Γι αυτό πρέπει να εξασκούνται σε εκείνα τα  αθλήματα που  προάγουν ακριβώς τη ρώμη.

             ΣΤ. Η μουσική καλλιέργεια

αρχαίο μουσικό διδασκαλείο

  Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πλάτων στην Πολιτεία  δίνει ιδιαίτερη σημασία στην μουσική παιδεία. Το συγκινησιακό μας κέντρο έχει την ιδιομορφία να  συντονίζεται με το μουσικό ερέθισμα  σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι με άλλου είδους ερεθίσματα. Είναι σαν μια ξένη οντότητα  να έχει εισβάλει μέσα στην καρδιά και τον νου μας.

   Προσοχή όμως, ο Πλάτων δεν επιθυμεί την διδαχή της μουσικής που ευχαριστεί, αλλά της μουσικής που ωφελεί. Και δυστυχώς στην εποχή μας σχεδόν ποτέ δεν γίνεται αυτή η διάκριση. Για παράδειγμα , ένα άκουσμα ψυχεδελικής μουσικής μπορεί να  δώσει ευχαρίστηση σε όλους μας, γιατί έχει την ίδια επίδραση πάνω στον ανθρώπινο οργανισμό που έχουν και οι ναρκωτικές ουσίες. Όμως αυτό είναι ωφέλιμο;
  Προβλέπω όμως  πως θα μου πείτε : Μα τι άχρηστη ερώτηση είναι αυτή που κάνεις, σχετικά με τον  πολιτισμό της ενστικτώδους ευχαρίστησης;

 Ζ. Η Αυτογνωσία

  ‹‹Δεν συμπαθώ τον συμμαθητή μου τον Γεράσιμο, επειδή μιλάει πολύ››. Ο μικρός μας φίλος χρειάζεται να μάθει να ερευνά τι κρύβεται πίσω από τα συναισθήματα και τις σκέψεις του. Μήπως η ζήλεια; Μήπως κάτι άλλο; Πρέπει να μάθει μία μέθοδο, που θα του επιτρέπει να κάνει ένα άλμα πίσω από το συναίσθημα ή την σκέψη της στιγμής και να αντιμετωπίζει με γενναιότητα αυτό που θα ανακαλύψει σε εκείνο τον χώρο του ημίφωτος που είναι το υποσυνείδητο. Όμως για να μπορέσει να το κάνει αυτό χρειάζεται καλούς και υπομονετικούς δασκάλους.

 Η. Η ενάρετη ζωή

  Στην εποχή μας  τα ακούσματα που έχουν οι νέοι από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον είναι  αυτού του τύπου : «να επιτύχεις» · «να διαλέξεις ένα προσοδοφόρο επάγγελμα» · «να μη σε πιάνουν κορόιδο» · «να είσαι μάγκας» · «να διαμαρτυρηθείς» κ.λπ. Σε άλλες εποχές τα ακούσματα ήταν εντελώς διαφορετικά : «να είσαι φιλότιμος» · « να σέβεσαι τους μεγαλύτερούς σου» · «να ακούς τους δασκάλους σου» · «να είσαι τίμιος» · «να αγαπάς το συνάνθρωπό σου» · «να βοηθάς τον αδύναμο» · «να είσαι ευγενής». Πρωταρχικός σκοπός ήταν ο νέος να έχει μία ενάρετη ζωή: Αυτό ήταν το κριτήριο αξιολόγησης του από την οικογένεια και την κοινωνία. Όλα τα άλλα έρχονταν δεύτερα. Σήμερα η πυραμίδα των αξιών έχει αντιστραφεί.

* * *

  Τελειώνοντας, θα αναφερθούμε στην λέξη που βάλαμε στο κάτω μέρος του σταυρού που θέσαμε ως τίτλο: την λέξη Ιδιοσυγκρασία. Με αυτό τον όρο υπονοούμε την  έμφυτη δομή του ατόμου, δηλαδή εκείνα τα στοιχεία που δεν μπορούν να αλλάξουν με κανένα είδος εκπαίδευσης. Στις φιλελεύθερες και αριστερόστροφες κοινωνίες μας, αυτή η διάσταση παραβλέπεται με αποτέλεσμα την εμφάνιση παρακμιακών καταστάσεων. Υπάρχουν άνθρωποι που ακόμη και αν  παρακολουθήσουν τα καλύτερα σχολεία, ακόμη και αν ζήσουν στις καλύτερες κοινωνίες, αναπτύσσουν ανάρμοστη συμπεριφορά ή παρουσιάζουν νοητικές και ψυχικές ελλείψεις. (Δεν αναφέρομαι σε άτομα με ασθένειες αλλά σε ανθρώπους με βαρβαρική προδιάθεση.).Αυτοί λοιπόν μόνον ένα πράγμα καταλαβαίνουν : την τιμωρία , η οποία μερικές φορές είναι ανάγκη να εμπεριέχει και την βία. Επίσης, για αυτές τις κατηγορίες ατόμων πρέπει μέσα στην εκπαιδευτική  και πολιτειακή κοινότητα να υπάρχουν εκείνοι οι θεσμοί και τα μέτρα, που θα τα εμποδίζουν να δρουν ελεύθερα και ανεξέλεγκτα.                                                                                                         
  Όταν πλέον οι νέοι θα μεγαλώνουν μέσα στις συνθήκες που περιγράψαμε , τότε αυτομάτως θα συμβούν τα εξής : Οι πολιτικοί του μέλλοντος θα είναι πραγματικά  «Αξιότιμοι  Κύριοι»  και ο Λαός μας  θα έχει επιτέλους αποκτήσει ευθυκρισία.