ΟΙ ΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ

 

Άρθρο του  Don Curzio Nitoglia
Μετάφραση  Ιωάννης  Αυξεντίου

Μελετώντας τις ρίζες της νέο-φιλελεύθερης ιδεολογίας συναντάς, κατά την πορεία της ανθρώπινης σκέψης, διάφορα κινήματα, που χαρακτηρίζονται από την εξύψωση της ελευθερίας νοούμενης ως τελικός και απόλυτος σκοπός, και όχι ως μέσον.

Σε προηγούμενα άρθρα εξέτασα τον νομιναλισμό του Όκαμ, την Σχολή της Οξφόρδης, που άρχισε με τον Μπέικον την παράδοση του εμπειρισμού, η οποία  επικράτησε στην Αγγλία και γέννησε την Βρετανική Διαφωτιστική αισθησιαρχία του 18ου αιώνα (Locke, Hume, Berkeley, A. Smith, Bentham, Stuart Mill, Ricardo), άμεσος πρόγονος του φιλοσοφικού  φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα και του οικονομικού φιλελευθερισμού του εικοστού αιώνα.

Από το ελεύθερο πνεύμα\σκέψη\έρωτα στον φιλελευθερισμό. Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθώ: 1) στο ''ελεύθερο πνεύμα'' 2) στην ''ελεύθερη σκέψη'' 3) στον ελευθεριασμό 4) στον ''ελεύθερο έρωτα'', για να φθάσω 5) στον κοινωνικό –οικονομικό\φιλελευθερισμό. Βλέποντας τα καλύτερα το ένα μετά το άλλο, θα ανακαλύψουμε ότι ελεύθερο πνεύμα\σκέψη\έρωτας  και ελευθεριασμός είναι η πηγή και η ψυχή του φιλελευθερισμού και του Αμερικανικού νέο-συντηρητισμού, οι οποίοι δεν έχουν τίποτα κοινό με την υγιή σκέψη, την ορθή φιλοσοφία, την ορθόδοξη θεολογία, την παραδοσιακή πολιτική φιλοσοφία και την Θεϊκή αποκάλυψη, που περιέχεται στην Αποστολική παράδοση και την Αγία Γραφή, ερμηνευμένες από την Εκκλησία.

ΤΟ  ΕΛΕΥΘΕΡΟ  ΠΝΕΥΜΑ

Εργο του Ι.Bosch, μέλος της σέχτας

Το κίνημα του ''ελευθέρου πνεύματος'' αποκαλούμενο και ''πνεύμα της ελευθερίας'', ή ''νέο πνεύμα'' ή ''πνεύμα της ευφυΐας'', συγκεντρώνει όλα  εκείνα τα αιρετικά κινήματα (γερμανικά, ολλανδικά, βελγικά και γαλλικά) με μυστικιστικό υπόβαθρο, που από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα χαρακτηρίζονται από έναν έντονο πανθεϊσμό. Σύμφωνα με αυτά ο ''πνευματικός'' και διανοούμενος άνθρωπος είναι  τόσο  ενωμένος με τον θεό, που οτιδήποτε και να κάνει δεν αμαρτάνει. Από αυτές τις θεωρίες προκύπτει αναγκαστικά μία ανηθικότητα, ειδικά σεξουαλική, παροξιστική. Στην Ιταλία η σέκτα του ''πνεύματος της ελευθερίας'' εμφανίστηκε στην Ούμπρια στις αρχές του 1300, ιδρυμένη από τον φραγκισκανό  Bentivenga da Gubbio (1319-1332). Σύμφωνα με αυτόν, ο Θεός είναι το δαιμόνιο και αντιστρόφως. Αυτή η θεωρία θα ανακτηθεί, όχι τυχαία, από τον φιλελεύθερο Benedetto Croce: «Ο Σατανάς δεν είναι ένα ον ξένο από τον θεό, ούτε ο υπουργός του θεού, αλλά ο ίδιος ο θεός. Εάν ο θεός δεν είχε εντός του τον σατανά, θα ήταν σαν ένα φαγητό χωρίς αλάτι.» (La logica come scienza del concetto puro). Στο Βέλγιο  και ειδικά στις Βρυξέλες, το 1400, δημιουργούνται τα κινήματα των ''ανθρώπων της ευφυΐας'', που εφάρμοζαν τον γυμνισμό και τα όργια.(οι  “turlupini” και οι “adamiti”) Οι χίπις, οι μαλλιάδες, τα παιδιά των λουλουδιών της δεκαετίας του ’60 του 20ου αιώνα δεν ανακάλυψαν τίποτα το νέο. Οι φιλελεύθεροι δεν μπορούν να παραπονεθούν για το ’68, διότι είναι το παιδί τους, λίγο περισσότερο εκμοντερνισμένο  στους τρόπους συμπεριφοράς, αλλά ουσιαστικά ίδιο με τον πατέρα.

Η  ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΗ.

Οι ''ελεύθεροι στοχαστές'' είναι η σέκτα εκείνων που απέρριπταν την Εκκλησία και τα δόγματα του Χριστιανισμού. Αυτή η ονομασία (δηλ. ελεύθεροι στοχαστές) εμφανίστηκε προς το τέλος του 1600 στην Αγγλία. Αυτό το κίνημα χαρακτηρίζεται από έναν έντονο θεωρητικό ορθολογισμό, που ως πρακτική συνέπεια κατέληξε στον ανήθικο Γαλλικό ελευθεριασμό. Ήδη στα τέλη του μεσαίωνα και προπάντων στην ιταλική Αναγέννηση, ιδιαίτερα στην Φλωρεντία, συναντώνται ''ελεύθεροι στοχαστές'', που ακόμη δεν είχαν δημιουργήσει μία σέκτα ή ένα κίνημα, αλλά σχημάτιζαν φιλοσοφικές και εσωτεριστικές ακαδημίες. Ο κατεξοχήν θεωρητικός της ελεύθερης σκέψης είναι ο Baruch Spinoza (1632-1677), από την φιλοσοφία του αναπτύχθηκε ο Ντεϊσμός, ο μετριοπαθής βρετανικός διαφωτισμός, αλλά και ο Γαλλικός ριζοσπαστισμός, ειδικά εκείνος του Βολταίρου, που όχι τυχαία, είναι ένας από τους ''θεϊκούς προστάτες''  της νέο-φιλελεύθερης Αυστριακής σχολής των Hayek και Mises.

Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ
 

Οι  “ελευθεριστές”, ονομαζόμενοι και ''ισχυρά πνεύματα'', είναι εκείνοι που εξυψώνουν την ελευθερία, νοούμενη ως ελευθεριότητα, ατομική θέληση, και ως απόλυτο τελικό σκοπό, ενάντια σε κάθε κανόνα και όριο, κυρίως ηθικό και δογματικό. Εμφανίστηκαν στην Γαλλία( ειδικά στην Lille και στο Rouen ) το 1525-1530.Δεν είναι τυχαίο ότι το 1700 οι ελευθεριστές συμμάχησαν και ενώθηκαν  με το οικονομικό κίνημα του honnête homme (Σ.τ.Μ. εννοεί τους αστούς), που υποστήριζαν την νομιμότητα της τοκογλυφίας, και σε αυτό είναι οι άμεσοι πρόγονοι του φιλελευθερισμού. Άσκησαν κριτική εναντίον τους ο San Luigi Maria Grignion de Montfort και ο  Blaise Pascal .

Μερικοί συγγραφείς χωρίζουν τον ελευθερισμό σε δύο κλάδους : 1) τους ''πνευματικούς ελευθεριστές'' του 15ου αιώνα, σύμφωνα με τους οποίους ο ηθικός νόμος είναι αναγκαίος μόνον για να καθησυχάζει την μάζα των αμόρφωτων. 2) τους '' λόγιους ελευθεριστές'' του 16ου αιώνα , οι οποίοι ήταν εμποτισμένοι από έναν θεωρητικό και ηθικό σκεπτικισμό, (βασίστηκαν στον  Pomponazzi και τον Giordano Bruno) και πρέσβευαν ένα είδος "μαρανισμού" (Σ.τ.Μ. Μαράνοι ονομάζονταν οι εβραίοι που είχαν ασπαστεί, εξωτερικά, τον χριστιανισμό), ήταν δηλαδή μία σέκτα του κρυπτό-μοντερνισμού. Πράγματι, το ρητό τους ήταν: “ foris ut licet, intus ut libet'': δημοσίως να συμπεριφέρεσαι σύμφωνα με το κοινωνικό ήθος που επικρατεί, ιδιωτικά όπως θέλεις.

Ο  ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΕΡΩΤΑΣ

Ο  “Ελεύθερος έρωτας” είναι το κίνημα που στον 18ο αιώνα  υποστήριζε την πλήρη ελευθερία των σεξουαλικών σχέσεων, απαλλαγμένη από κάθε ηθικό κανόνα καθώς και από τους ποινικούς νόμους της τότε κοινωνίας. Οι μεγαλύτεροι εκπρόσωποι του ελεύθερου έρωτα ήταν ο Max Stirner (1806-1856), οι Marx, Engels, και Lenin. Οι αναρχο-καπιταλιστές (Mises, Hayek, Nozick, Rothbard, Friedman ) επανέλαβαν τις θεωρίες του ελεύθερου έρωτα, που έγιναν μόδα το 1968 με τη θεωρητική  συνεισφορά της Σχολής της Φρανκφούρτης (Adorno, Marcuse, Horkheimer, Fromm, Benjamin, Pollock, Habermas…), του Γαλλικού στρουκτουραλισμού (Lacan, Lévi-Strauss, Althusser, Foucault, Sartre…), και του Ριζοσπαστικού Ιταλικού κόμματος (Marco Pannella & Emma Bonino…).

ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΙΛΙΑΣΤΙΚΟ ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ

Όλα τα κινήματα που εξετάσαμε παραπάνω έχουν μία κοινή ρίζα: τον αρχαίο γνωστικισμό. Αναζωπυρώθηκε κατά την διάρκεια του μεσαίωνα δημιουργώντας αναρίθμητες σέκτες με χιλιαστικές προσμονές, και αργότερα, μετά την κατάρρευση του φεουδαρχικού κόσμου, εισέβαλε νικηφόρος μέσα σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής, θρησκευτικής και πολιτικής ζωής. Βέβαια, ο γνωστικισμός, συν τω χρόνω, έχασε τον θρησκευτικό και μυστικιστικό χαρακτήρα του, και μεταμορφώθηκε σε φιλοσοφία-νοοτροπία ή οποία, ανάλογα με τις περιόδους και τους σκοπούς που έθετε, εμφανιζόταν είτε ως κίνημα με κομμουνιστικό χαρακτήρα, είτε ως φιλελεύθερη ιδεολογία. Πάντως έχει ιδιαίτερη σημειολογία, ότι ο πρώτος γνωστικός, ο Σίμων ο μάγος, συνδέεται με μία εμπορική  πράξη ή δωροδοκία: προσπάθησε να εξαγοράσει το δικαίωμα της μεταδόσεως του Αγίου Πνεύματος.