ΜΕΣΣΙΑΝΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Γράφει ο Ιωάννης Αυξεντίου

Μαθητής και Δάσκαλος, S.Zevi & Nathan of Gaza

Ένα διεθνές επιστημονικό συνέδριο οργανώνεται στα Σκόπια, μάλιστα οι διοργανωτές έστειλαν και προσκλήσεις σε Έλληνες ακαδημαϊκούς και γνωρίζοντας την ποιότητα της πλειοψηφίας των τελευταίων, θεωρούμε βέβαιο πως θα συμμετάσχουν. Το συνέδριο έχει τον εξής τίτλο: From Gaza to Skopje: Nathan, the Prophet of Sabbatianism, in History, Literature and Philosophy και θα λάβει χώρα μεταξύ 10 και 12 Ιουλίου. Πρόκειται για ένα συνέδριο που στοχεύει να παρουσιάσει και να προβάλλει το γνωστικό εξτρεμιστικό κίνημα του Sabbatai Zevi και του δασκάλου του Nathan of Gaza.

Στο συνέδριο θα γίνει αναφορά, προφανώς, και στους γνωστούς Ντονμέδες που για έναν σχεδόν αιώνα κυριάρχησαν στην Τουρκία, όντας ο πυρήνας των Νεοτούρκων και του Κεμαλισμού. «Καλωσορίζουμε προτάσεις για επιστημονική και διεπιστημονική αξιολόγηση από λογοτέχνες και ιστορικούς, ιστορικούς τέχνης, γλωσσολόγους και μελετητές από άλλους κλάδους, οι οποίοι μπορεί να βρουν χρήσιμη αυτή τη διάσκεψη για τη συζήτηση της συνολικής σημασίας του Σαμπατισμού ως διαχρονικού πολιτισμικού φαινομένου», γράφει η σχετική ανακοίνωση.

Παράλληλα, στην ισραηλινή εφημερίδα “Times of Israel”, στις 22 Φεβρουαρίου, εμφανίστηκε ένα άρθρο, το οποίο με πηχυαίους τίτλους αναφέρει ότι σε ορισμένους μουσουλμανικούς κύκλους που δίνουν έμφαση στο μυστικισμό, η φιγούρα του Sabbatai Zevi έγινε προσφάτως «ένα στοιχείο μέσω του οποίου εκφράζουν τον αυθεντικό φιλοσημιτισμό τους» και το άρθρο συνεχίζει: «για μερικούς Βαλκάνιους Μουσουλμάνους, ένας εβραϊκός ψευδομεσσίας εμπνέει διαθρησκευτική κατανόηση». Στην αρχή του άρθρου δεσπόζει μία μεγάλη επιβλητική εικόνα με το πρόσωπο του Sabbatai Zevi.

Το άρθρο έχει και άλλες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, όπως για παράδειγμα πως ο Sabbatai Zevi, για ορισμένους Μαυροβούνιους και Αλβανούς, είναι ένα «σύμβολο της ξεχωριστής τους ταυτότητας, καθώς και μία διαθρησκειακή και διαπολιτισμική γέφυρα προς τη Δύση και τον Ιουδαϊσμό», σύμφωνα με τον Eliezer Papo, καθηγητή της εβραϊκής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ben-Gurion. Ο καθηγητής συνεχίζει λέγοντας ότι ο Sabbatai Zevi αποτελεί μία σημαντική θρησκευτική φιγούρα για τη σιιτική σέκτα των Μπεκτασί Σούφι. Ωστόσο, παραδέχεται ότι αυτός ο Ιουδαίος ψευδομεσσίας δεν αποτελεί  ένα αναπόσπαστο μέρος της θρησκευτικής ταυτότητας της περιοχής, αλλά ότι είναι μία πρόσφατη προσθήκη.

O Baba Mondi

Ο Baba Mondi, ο πνευματικός ηγέτης της σέκτας των Μπεκτασί δείνει στον Sabbatai Zevi το χαρακτηρισμό "Δερβίση" μία φαρσί λέξη που χρησιμοποιείται για τα μέλη των ομάδων του Σούφι Ισλάμ οι οποίοι ζουν ασκητική ζωή και αφιερωμένη στην υπηρεσία του Αλλάχ. «Είναι ένας Δερβίσης για τους Εβραίους και είναι ένας Δερβίσης για τους Μουσουλμάνους καθώς και μια γέφυρα για να συναντηθούν οι αδελφές μας θρησκείες», προσθέτει ο Baba Mondi, ο οποίος έχει την έδρα του στην Αλβανία.

Μάλιστα, λέγεται ότι έγινε και ένα θαύμα, ένας ασθενής πήρε χώμα από τον τάφο του Sabbatai Zevi  και  θεραπεύτηκε, προφανώς από... "πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν" (κάτι το οποίο δεν θα πρέπει να εκπλήσσει καθώς ο "άγιος" Ζevi είχε ειδικότητα στην τελευταία και εξηγούμε παρακάτω γιατί το λέμε αυτό…)

Σε όλες αυτές τις αναφορές, η λέξη που έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, είναι η λέξη "πρόσφατα", δηλώνεται δηλαδή, εμμέσως πλην σαφώς, ότι γίνεται μία ανακίνηση του όλου θέματος, επαναφέρεται στο προσκήνιο μία ξεχασμένη προσωπικότητα, ο Sabbatai Zevi και το γνωστικό κίνημα του. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να τονισθούν ή και να δημιουργηθούν εκ του μηδενός "κοινά στοιχεία". Βέβαια, οι σέκτες των Μουσουλμάνων Μπεκτασί όπως και οι Αλεβίτες, είχαν ανέκαθεν στενές σχέσεις με τους Ντονμέδες.

Τι έχουν στο μυαλό τους τα διάφορα κέντρα και παράκεντρα, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, πάντως κάτι φαίνεται ότι πάει να σχηματιστεί εντός των Βαλκανίων, με όχημα τις διάφορες μουσουλμανικές σέκτες. Ίσως κάποιοι προσδοκούν στη δημιουργία ενός εξιουδαϊσμένου Ισλάμ, το οποίο θα αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, τους νέους Ντονμέδες των Βαλκανίων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την γεωπολιτική της περιοχής όπως και για τις σχέσεις της με το Ισραήλ.

Σε όλα αυτά ασφαλώς, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί και ο βουλγαρικός παράγοντας, μια που στη Βουλγαρία η παλαιά γνωστική σέκτα των Βογόμιλων, υπό νέο μανδύα, έχει ακόμη και σήμερα έντονη παρουσία, ιδιαίτερα στα υψηλά κοινωνικά στρώματα της προαναφερθείσας χώρας (δείτε και ένα παλαιότερο άρθρο του Θεόδοτου για το θέμα). Είναι ενδιαφέροντα τα όσα υποστηρίζει, με υπερηφάνεια, η Βουλγάρα καθηγήτρια Vesselina Vachkova: «Ολόκληρος ο Διαφωτισμός, όλη η Αναγέννηση, είναι καρπός των Βογόμιλων, όπως λέει ο φημισμένος Γάλλος μελετητής Jean Duvernoy. Έχουμε αρκετά στοιχεία για να το υποστηρίξουμε, αλλά ατυχώς δεν είναι ακόμη πολύ γνωστά. Ο Βογομιλισμός ήταν ο προτεσταντισμός πριν από τον προτεσταντισμό».

Ίσως στο μέλλον, να δούμε να ξαναεμφανίζονται, επισήμως πλέον, θρησκείες και αιρέσεις που όλοι νομίζαμε ότι είχαν εξαφανιστεί. Εξάλλου, η γεωπολιτική ανέκαθεν χρησιμοποιούσε τις θρησκείες, και καμιά φορά, εάν δεν έβρισκε αυτές που χρειαζόταν, τις δημιουργούσε. Παράδειγμα, ο Ουαχαμπισμός, που και αυτός ξεκίνησε με την βοήθεια των Ντονμέδων, για να κτυπηθεί το σιιτικό Ισλάμ, προς εξυπηρέτηση, αρχικά, του βρετανικού ιμπεριαλισμού.

Το προαναφερθέν συνέδριο, δεν είναι ασφαλώς κάτι μεμονωμένο. Εδώ μπορείτε να διαβάσατε για  μία άλλη εκδήλωση η οποία έγινε προς τιμή του Sabbatai Zevi στην πόλη Ούλτσιν του Μαυροβουνίου (η σελίδα που παραπέμπει ο σύνδεσμος έχει μεταφραστει στα αγγλικά μέσω του google translate).

Τέλος, να επισημάνουμε ότι εκτός από τους γεωπολιτικούς λόγους για τους οποίους επιχειρείται η δημιουργία ενός μακεδονικού έθνους, ίσως  να πρέπει να συμπεριληφθεί και το γεγονός ότι η περιοχή της Μακεδονίας που κατοικείται από Βουλγάρους, θεωρείται  η κοιτίδα του Βογομιλισμού, ήτοι η κοιτίδα του πρωτο-προτεσταντισμού. Kάτι που φυσικά δεν αφήνει αδιάφορο το "δυτικό  establishment".



Σημείωση: Πάντως, εάν κάποιος από τους Ελλαδίτες καθηγητές, που θα συμμετάσχει στο συνέδριο, έχει χιουμοριστικη διάθεση, ας ρωτήσει τους διοργανωτές, αν ξέρουν ακριβώς πόσες φορές ο Zevi αυτοϊκανοποιούταν μέσα στη συναγωγή. Από επιστημονικό ενδιαφέρον βέβαια, όχι για άλλο λόγο.