ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ ΠΛΗΓΜΑ

Γράφει ο Ελευθέριος Αναστασιάδης

 

Moses Hess

 Σε ένα προηγούμενο άρθρο του Θεόδοτου είχαμε γράψει: «Η θρησκεία είναι ο στεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η θαλπωρή ενός άκαρδου κόσμου, είναι το πνεύμα ενός κόσμου απ' όπου το πνεύμα έχει λείψει. Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού.». Είναι οι γνωστές φράσεις του Καρλ Μαρξ που τις συναντούμε στο έργο του: Κριτική της Εγελιανής Φιλοσοφίας του Κράτους και του Δικαίου. Δεν είναι όμως πραγματικά δικές του. Τις δανείστηκε από τον πνευματικό του καθοδηγητή Moses Hess. Ο ‘κόκκινος ραββίνος’, έτσι τον αποκαλούσαν, γεννήθηκε στη Βόννη το 1812, σε μία βαθιά θρησκευόμενη ιουδαϊκή οικογένεια. Ο παππούς του τον μύησε στα μυστικά του Ταλμούδ και της Τορά. Ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία και την οικονομία και ήταν από τους πρώτους που επεξεργάστηκε την σοσιαλιστική θεωρία. Πράγματι, θεωρείται ότι αυτός μύησε τον Ένγκελς και τον Μαρξ στον κομμουνισμό, ασχέτως εάν μετά διαφώνησαν πάνω σε κάποια ζητήματα, κάτι που εξάλλου είναι σύνηθες σε αυτούς τους κύκλους.

Το θέμα μας είναι το εξής: πολλοί, χρόνια τώρα, διερωτώνται ποιες ήταν οι  αληθινές προθέσεις αυτών των μαρξιστικών κύκλων, τι πραγματικά ήθελαν να επιτύχουν και ο κάθε ερευνητής αναπτύσσει τις δικές του θεωρίες, οι περισσότεροι μάλιστα ούτε καν αυτή την έρευνα κάνουν, αλλά δέχονται απλά την μαρξιστική αφήγηση ως έχει. Όμως, και εδώ είναι το παράδοξο, τι πραγματικά ήθελαν αυτοί οι συγκεκριμένοι εβραϊκοί κύκλοι, το δηλώνουν οι ίδιοι, το περιγράφουν καθαρά, σαφέστατα, αλλά μάλλον κανείς δεν ενδιαφέρεται να το ακούσει.
Ο Μoses Hess λοιπόν, είχε αναπτύξει μία ανταλλαγή επιστολών με τον Εβραίο ποιητή και συγγραφέα Berthold Auerbach. Σε μία από αυτές τις επιστολές του μιλάει, πανηγυρικά, για τον φίλο του Καρλ Μαρξ  γράφοντας τα εξής:  «Μπορείς να ετοιμαστείς να γνωρίσεις τον πιο μεγάλο, ίσως τον μοναδικό αυθεντικό φιλόσοφο εν ζωή, ο οποίος, όπου θα εμφανιστεί δημοσίως (μέσω των γραπτών του η ακόμη και από την καθέδρα) θα θέλξει πάνω του τα μάτια όλης της Γερμανίας.(…) Ο δόκτωρ Μαρξ, έτσι ονομάζεται το είδωλο μου, είναι ένας άνδρας ακόμη πολύ νέος (είναι περίπου 24 ετών) και θα δώσει το τελικό θανάσιμο πλήγμα στην μεσαιωνική θρησκεία και φιλοσοφία. Συνδυάζει βαθιά φιλοσοφική σοβαρότητα και ένα οξυδερκές πνεύμα. Φαντάσου τον Rousseau, τον Holbach, τον Lessing, τον Heine και τον Hegel συγχωνευμένους  σε  ένα μόνο πρόσωπο, και θα έχεις τον δόκτορα Μαρξ.» (Friedrich Engels, Socialism: Utopian and Scientific, p.14)

Αυτό ήταν το ζήτημα λοιπόν που απασχολούσε περισσότερο απ’ όλα τα άλλα τον “κόκκινο ραββίνο” Μoses Hess, να δοθεί το τελικό θανάσιμο πλήγμα στην χριστιανική θρησκεία και στη φιλοσοφική σκέψη,  το πνεύμα του Mεσαίωνα.   

 

Codex Manesse, Bernger von Horheim,1304

Αυτό πάντως που εντυπωσιάζει σε αυτή την επιστολή, είναι ότι Hess δεν βάζει ως πρωταρχικό θέμα την οικονομία και τις ανάγκες του προλεταριάτου, αλλά θέτει αμέσως το  ζήτημα που τον ‘καίει’, δηλαδή τη χριστιανική θρησκεία. Ποια όμως ήταν η μεσαιωνική φιλοσοφία, το μεσαιωνικό πνεύμα στο οποίο ο Hess ήθελε να δώσει το τελευταίο θανατηφόρο πλήγμα; Μας το παρουσιάζει η Γαλλίδα ιστορικός του Μεσαίωνα Régine Pernoud: «Αγροτική εργασία και ταξίδια για προσκύνημα, ρεαλισμός και φαντασία. Αυτοί ήταν οι δύο πόλοι της Μεσαιωνικής ζωής, μέσα στους οποίους ο άνθρωπος εξελίσσεται χωρίς την παραμικρή δυσκολία, ενώνοντας τον ένα με τον άλλο και περνώντας απ’ τον ένα στον άλλο με μία ευκολία που ποτέ δεν θα ξανάβρισκε στη συνέχεια. Απ’ το σύνολο προκύπτει μία εμπιστοσύνη στη ζωή, μία χαρά του να ζεις, της οποίας η αντίστοιχη  δεν βρίσκεται σε κανένα άλλο πολιτισμό: εκείνο το είδος  μοιρολατρίας που βαραίνει πάνω στον αρχαίο κόσμο, εκείνος ο φόβος του πεπρωμένου, θεός αμείλικτος στον οποίο οι ίδιοι οι θεοί είναι υποταγμένοι, ο Μεσαιωνικός κόσμος τον αγνόησε εντελώς. Μπορούμε να του αποδώσουμε τον στίχο του Λατίνου ποιητή: “…metus omnes ci inexorabile Fatum/subjecit pedibus” (…κάθε φόβο και την αδυσώπητη μοίρα/τσάκισε με τα πόδια [σου]). Στη φιλοσοφία του, στην αρχιτεκτονική του, στον τρόπο [της] ζωής του, παντού  αστράφτει  η  χαρά  του  να  υπάρχεις.»

Ο Χριστιανισμός και η φιλοσοφία ζωής που προέκυπτε από αυτόν δημιούργησε το Μεσαιωνικό πολιτισμό. Όμως γιατί ο Μoses Hess μιλά για ‘τελικό πλήγμα’ σε αυτόν τον πολιτισμό; Διότι το πρώτο πλήγμα το έδωσε ο καπιταλισμός και οι αστικές επαναστάσεις. Εκείνο δηλαδή το αστικό πνεύμα του οποίου η ανάπτυξη και πάλι οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στους ομόφυλους του, όπως απέδειξε ο Werner Sombart στο γνωστό έργο του, The Jews and Modern Capitalism.

Εν κατακλείδι, ο κομμουνισμός ήλθε για να αποτελειώσει το έργο…του καπιταλισμού. Ωστόσο, η αληθινή ιστορία δεν θα γράψει ούτε για τον έναν ούτε για τον άλλο, αυτό που έγραψε για τον μεσαίωνα: «Απ’ το σύνολο προκύπτει μία εμπιστοσύνη στη ζωή, μία χαρά του να ζεις (…) Στη φιλοσοφία του, στην αρχιτεκτονική του, στον τρόπο ζωής του, παντού αστράφτει η  χαρά  του  να  υπάρχεις.».

                                                                            Saltarello