Η ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Γράφει ο Αναστάσιος Γιαννάς

Ο χάρτης της Βουλγαρίας το 1914

Ο  Δημήτρης Μιχαλόπουλος στην α΄ έκδοση του βιβλίου του: Ο Εθνικός Διχασμός. Η άλλη διάσταση», στο κεφάλαιο με τίτλο: «Το υποχθόνιο ρεύμα», αναφέρεται στην ευνοϊκή μεταχείριση της Βουλγαρίας από πλευράς των δυνάμεων της  Εγκάρδιας Συνεννόησης κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο -  και γράφει: «...Πώς ερμηνεύεται  η απόρριψη της πρότασης του Βελιγραδίου για αιφνιδιαστική επίθεση σερβικών στρατευμάτων κατά της Βουλγαρίας, πριν αυτή  προφτάσει να ολοκληρώσει την επιστράτευσή της και αποτελεσματικώς συνδράμει τους Αυστροούγγρους και τους Γερμανούς στην τρίτη επίθεσή τους κατά της Σερβίας; Είναι πάντως σαφές, ότι μέρος τουλάχιστον των ιθυνόντων της Συνεννόησης, δεν θα έβλεπε άσχημα την υλοποίηση παλιού σχεδίου συνομοσπονδίας των χριστιανικών Κρατών της Χερσονήσου του Αίμου· όμως, ευχερώς μπορεί να υποθέσει κανείς πως, εξαιτίας της γενικής ευμένειας προς τη Σόφια, αυτή θα αναδεικνυόταν επικεφαλής των Βαλκανικών Κρατών, αν είχε υλοποιηθεί η εν λόγω προοπτική. Έτσι, το ερώτημα επανέρχεται ‘δριμύτερο’: Γιατί τόση συμπάθεια προς τη Βουλγαρία;».

Peter Konstantinov Deunov

 Η απάντηση που δίνει ο συγγραφέας σε αυτό το ερώτημα σοκάρισε πολλούς από τους ιστορικούς της κατεστημένης νοοτροπίας: Αυτή η ευνοϊκή μεταχείριση οφείλεται στο γεγονός ότι η γνωστική παράδοση , δηλαδή η θρησκευτική αίρεση του Βογομιλισμού, που στην Βουλγαρία διαδόθηκε χάρη στον ιερέα Βόγομιλ κατά τον 10^ο  αιώνα, διατηρήθηκε μέσα στις ελιτίστικες τάξεις αυτής της χώρας, φθάνοντας μέχρι και την σύγχρονη εποχή. Όταν λοιπόν διάβασα αυτήν την ερμηνεία, αμέσως δημιουργήθηκε και σε εμένα ένα ερώτημα : υπάρχει κάποια ένδειξη που να επιβεβαιώνει ότι πράγματι μέσα στις τάξεις του σύγχρονου  βουλγαρικού  establishment αλλά και γενικότερα  της  βουλγαρικής κοινωνίας, διασώζονται γνωστικές τάσεις; Η έρευνα που έκανα έδειξε ότι υπάρχουν όχι απλώς ενδείξεις αλλά πληθώρα αποδείξεων. Το 1897 ο Peter Konstantinov Deunov, γιος παπά, επαναφέρει τις γνωστικές διδασκαλίες του Βογομιλισμού, ιδρύοντας την «Εταιρεία για την ανύψωση του θρησκευτικού πνεύματος του Βουλγαρικού λαού». Είναι αξιοσημείωτο ότι προηγουμένως είχε ταξιδέψει στην Αμερική  όπου σπούδασε σε θεολογική σχολή Μεθοδιστών στο Μάντισον. Μετά την επιστροφή του στην Βουλγαρία δημιουργεί μία πραγματική εκκλησία γνωστικής σκέψης και αποκτά χιλιάδες μαθητές. Έτσι, το 1918  ιδρύεται η «Παγκόσμια Λευκή Αδελφότητα »και αρχίζουν οι εκδόσεις βιβλίων γνωστικού περιεχομένου, τα οποία μάλιστα μεταφράζονται σε πολλές ξένες γλώσσες και κυκλοφορούν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε πολλές χώρες δημιουργούνται παραρτήματα της Λευκής αδελφότητας. Είναι αξιοσημείωτο ότι από το 1912 έως το 1918 πολλοί από τους μαθητές του είχαν ενταχθεί στις τάξεις του Βουλγαρικού Στρατού. Στις 13 Ιουλίου 1921 το βουλγαρικό υπουργείο Εσωτερικών ενέκρινε το καταστατικό της  Λευκής Αδελφότητας  στο Ruse (γνωστό στην Ελλάδα ως Ρουστσούκ) και στην πραγματικότητα αυτή ήταν η πρώτη νομική, επίσημη  καταγραφή των οπαδών της Παγκόσμιας Λευκής Αδελφότητας. 

Κατά τη δεκαετία του 1920, άλλωστε, ο Peter Konstantinov Deunov έμενε για μεγάλο χρονικό διάστημα στη Σόφια στην οδό Opalchenska 66, δίπλα στο σπίτι του κομμουνιστή ηγέτη Γκεόργκι Ντιμιτρόφ. Σύμφωνα με αναμνήσεις προσώπων που τον γνωρίσανε, αυτός ο τελευταίος κρύφτηκε αρκετές φορές από την αστυνομία στο σπίτι του  Deunov. Το νέο-γνωστικό κίνημα της Βουλγαρίας απέκτησε ιδιαίτερη φήμη στην Γαλλία εξαιτίας του μαθητή και αποστόλου του Deunov, του Omraam Mikhaël Aïvanhov ο οποίος ίδρυσε εκεί σχολή  και απέκτησε πολλούς μαθητές σε όλο το κόσμο.

H Lyudmila Zhivkova στον ΟΗΕ

   Κατά την περίοδο που η Βουλγαρία ήταν υπό κομμουνιστικό καθεστώς, αν και, σε πολιτικό επίπεδο, ήταν δύσκολο να βρεθούν αποδείξεις, για κάτι που ορίζεται ως υποχθόνιο ρεύμα, κατόρθωσα να βρω ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο :  Η Lyudmila Zhivkova (1942-1981) ήταν η κόρη του κομμουνιστή προέδρου της Βουλγαρίας Todor Zhivkov. Διετέλεσε  στέλεχος του Πολίτμπυρο (ανώτατο όργανο του Κράτους στις κομμουνιστικές χώρες)και ήταν η de facto επικεφαλής για τα θέματα πολιτισμού. Είναι ευνόητο ότι, επισήμως τουλάχιστον, τα κομμουνιστικά καθεστώτα δεν έδειχναν καμία ανοχή όσον αφορά θρησκευτικά κινήματα ή αιρέσεις. Παρόλα αυτά, στην περίπτωση της  Lyudmila Zhivkova τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Χωρίς καθόλου να το κρύβει, ανέπτυξε μία πολιτιστική δράση με έντονα  γνωστικά στοιχεία: ενδιαφέρθηκε για τον αποκρυφισμό και τις νέο-γνωστικες διδασκαλίες της Νέας εποχής και συνδέθηκε στενά με θεοσοφιστές όπως ο Bogomil Raynov. Μάλιστα,  ανακήρυξε το 1978 ως έτος αφιερωμένο στους Roerich , οικογένεια Ρώσων καλλιτεχνών με θεοσοφικά και βουδιστικά ενδιαφέροντα. Η Lyudmila Zhivkova σε κοινωνικό επίπεδο καλλιεργούσε μία ατμόσφαιρα ‹‹ελεύθερων αναζητήσεων››, εντελώς ξένη με τις παλαιοκομμουνιστικές συνήθειες.

     Πρέπει, πάντως, πρέπει να αναφερθεί ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Βουλγαρίας έχει καταδικάσει πολλές φορές αυτές τις γνωστικές  τάσεις, αλλά όπως δείξαμε, είναι ένα φαινόμενο βαθιά ριζωμένο στη βουλγαρική κοινωνία. Τελειώνοντας, πρέπει να αναφέρουμε ένα άλλο αρκετά ενδιαφέρον γεγονός. Κατά την Μεσαιωνική περίοδο, οι Βογόμιλοι είχαν δημιουργήσει εκκλησία στην Βοσνία με την ονομασία: Crkva bosanska, Λατινικά: Ecclesia bosniensis. Αργότερα, μετά την έλευση των Τούρκων το 1463, οι Βόσνιοι αριστοκράτες γνωστικοί ασπάστηκαν το Ισλάμ και μπόρεσαν έτσι να διατηρήσουν τα φεουδαρχικά τους προνόμια.

Συγκέντρωση των οπαδών της Λευκής Αδελφότητας στη Βουλγαρία