ΠΩΣ ΑΛΛΟΙΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Γράφει ο Αναστάσιος  Γιαννάς

Η ανθρώπινη αντίληψη για τα πράγματα του εξωτερικού κόσμου αλλά και η αντίληψη των εσωτερικών καταστάσεων μπορούν,  σε μεγάλο βαθμό, να επηρεαστούν από τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις που έχουν ήδη καταγραφεί στην συνείδηση του ατόμου. Αυτές οι «παραστάσεις», μπορεί να είναι είτε εικόνες που περιβάλλονται, που αποτυπώνονται μέσω  συγκεκριμένου νοήματος ή συμβολισμού, είτε απόψεις ή συμπεριφορές, οι οποίες είναι κυρίαρχες μέσα σε ένα ορισμένο πολιτικοκοινωνικό σύστημα..

Θα προβάλουμε λοιπόν ένα παράδειγμα, παρουσιάζοντας  απόσπασμα ενός άρθρου που είχε δημοσιευθεί στη εφημερίδα Τα Νέα: 

Ο αρχιτέκτονας που υπηρέτησε την ομορφιά

(Αναφέρεται στον Oscar Niemeyer.) 

«Στα μέσα της δεκαετίας του '30 ο νεαρός αρχιτέκτονας αποφάσισε να σταματήσει να δουλεύει στο τυπογραφείο του πατέρα του και να ξεκινήσει την αρχιτεκτονική του διαδρομή ως άμισθος συνεργάτης στο γραφείο του Λούθιο Κόστα.

      Δίπλα του [στον Λούθιο Κόστα δηλαδή] έμαθε να δουλεύει με ελευθερία τα σχέδιά του, προς μία αρχιτεκτονική με γλυπτές καμπυλόσχημες φόρμες. Και παρά το σκυρόδεμα που χρησιμοποιούσε ως υλικό, οι καμπύλες των κτηρίων του χαρακτηρίζονταν από φως και αισθησιασμό, οι χώροι τους ήταν άπλετοι, ενώ το πάντρεμα του όγκου και των μεγάλων κενών διαστημάτων δημιουργούσαν απρόσμενα σχήματα που συμπληρώνονταν από πυλωτές. 

        ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ. Από τα πιο χαρακτηριστικά του έργα [του Oscar Niemeyer], εκείνα δηλαδή που συνδυάζουν το μπαρόκ ύφος με τη μοντέρνα αρχιτεκτονική, είναι ο Καθεδρικός Ναός της Μπραζίλια, το Εθνικό Κογκρέσο της Βραζιλίας, το Μουσείο Μοντέρνας [= Σύγχρονης] Τέχνης στο Ντητρόιτ, ιδιωτικές κατοικίες, εκκλησίες και εκπαιδευτικά κτήρια. 

Συνέδεσε το όνομά του με τη χώρα του, μέσα από τα αρχιτεκτονήματα της πρωτεύουσας Μπραζίλια, που του ανέθεσε [να εκπονήσει] το 1956 ο πρόεδρος Χουσελίνο Κουμπίτσεκ.

       Στην Μπραζίλια ο Νιμάγερ δούλεψε με τον Κόστα εντάσσοντας νέες ιδέες σχεδιασμού: δρόμους χωρίς κυκλοφορία, κτήρια που ίπτανται πάνω από το έδαφος. «Εβαλα τα δυνατά μου στους σκελετούς των κτιρίων, ώστε με τις κολόνες τους να κάνουν τη διαφορά. Οι κολόνες έγιναν τόσο στενές ώστε οι εξώστες έδιναν την αίσθηση ότι ίσα [-ίσα] που άγγιζαν το έδαφος. Μάλιστα τις τοποθέτησα σε απόσταση από τις προσόψεις, δημιουργώντας έναν κενό χώρο μέσα στον οποίο "έβλεπα" τον εαυτό μου να περπατά και να παρατηρεί τη διαφορετική κάθε φορά θέα», σημείωνε ο ίδιος.»

     Ας δούμε λοιπόν ποιες είναι οι «παραστάσεις» που διαχέει αυτό το κείμενο στους αναγνώστες : Α) Ο  Oscar Niemeyer  ήταν ένας μεγάλος βραζιλιανός αρχιτέκτονας. Β) Έφτιαξε υπέροχα αρχιτεκτονικά έργα. Γ) Η μοντέρνα τέχνη υπηρετεί τη ομορφιά. Μήπως κάνω λάθος; Αυτές τις «παραστάσεις» δεν προσλάβατε και σεις; 

      Ας δούμε τώρα ποια είναι η πραγματικότητα. Ο  Oscar Niemeyer δεν ήταν βραζιλιάνος, ήταν  ιουδαίος (και μάλιστα ασκενάζι, όπως φαίνεται από το όνομά του, δηλαδή απόγονος Χαζάρων). Ασχολήθηκε μάλιστα και με την σοσιαλιστική αρχιτεκτονική, μια που ήταν στέλεχος του κομμουνιστικού κόμματος της Βραζιλίας. Και τώρα ερχόμαστε στα «πανέμορφα δημιουργήματά του». Δείτε μερικά και κρίνετε μόνοι σας:

o καθεδρικός ναός της Μπραζίλια

μουσείο

Το εθνικό κονγκρέσο της Βραζιλίας 

Νομίζω ότι δεν χρειάζονται σχόλια. Και τέλος ερχόμαστε στην τρίτη «παράσταση» που δημιουργεί το εν λόγων άρθρο, πως δηλαδή η μοντέρνα τέχνη υπηρετεί την ομορφιά.

     Ο διεθνούς φήμης  Έλληνας μαθηματικός και θεωρητικός της αρχιτεκτονικής Νίκος Σαλίγκαρος, καθηγητής στο University of Texas στο  San Antonio,  γράφει: «Όπως σε τόσες άλλες χώρες στον κόσμο, η Ελλάδα έρχεται αντιμέτωπη με τον  αρχιτεκτονικό κανιβαλισμό, καθώς στροβιλίζεται μέσα στη βίαιη επίθεση μιας νέας κοσμοθεώρησης (Weltaanschuung). Αυτή η κοσμοθεώρηση δεν είναι ανεκτική, επειδή ακριβώς πάει να υποκαστήσει την παράδοση του [Ελληνικού] Εθνους, τον πολιτισμό του και ακόμη τη θρησκεία του. Όμως δεν έχει επιβληθεί από κάποια εισβολή ξένης στρατιωτικής δύναμης (εκτός αν προσδιορίζεις την παγκοσμιοποίηση και τα διεθνή ΜΜΕ, όπως πολλοί κάνουν, ως δυνάμεις κατοχής)· ο αρχιτεκτονικός κανιβαλισμός είναι ένα είδος εμφυλίου πολέμου. 

Μερικοί Έλληνες έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου και [μανιωδώς επιδιώκουνε] να καταστρέψουνε την εθνική τους κληρονομιά Θέλουν απεγνωσμένα να συμμορφωθούν με το cult του μοντερνισμού. (…)

 Έτσι, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος αρχίζει να απορρίπτει την εφιαλτική περίοδο της απάνθρωπης αρχιτεκτονικής και του ουρμπανισμού, μερικά άτομα είναι υπερήφανα να την προάγουν. Πάντοτε λίγο πίσω από τους καιρούς, αυτή η ομάδα παρ’ όλα αυτά αναπληρώνει την καθυστέρηση δείχνοντας [άγριο] φανατισμό και [αχαλίνωτη] επιθυμία να τιμήσει το cult. 

το μουσείο της Ακρόπολης

Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης αποπερατώθηκε εν τέλει, ένα τρανταχτό παράδειγμα της cult αρχιτεκτονικής. (…) Παρά τις ακράτητες εγκωμιαστικές δηλώσεις από τους υποστηρικτές του, το κτήριο του Μουσείου έχει αμελητέα αρχιτεκτονική αξία. Δεν έχει συνεκτικότητα, δεν έχει λογική, και [εμπεριέχει] μηδενικού σχεδόν βαθμού αρχιτεκτονική ζωή. Είναι ένα τυπικό προϊόν της ντεκονστρουκτιβιστικής μόδας [μόδας που επιδιώκει την αποδόμηση], μολονότι δεν είναι περισπειρωμένο και συνεστρεμμένο όπως τα πιο ακραία παραδείγματα αυτού του στυλ. (…)

      Προσπαθώντας να εξηγήσω ένα πολιτιστικό μυστήριο – γιατί ο κόσμος αποκήρυξε κτήρια που τρέφουν τα συναισθήματα και αντί γι’ αυτά αγκάλιασε κτήρια που στην κυριολεξία μας αρρωσταίνουν – βρίσκεται κανείς αντιμέτωπος με πολλά εμπόδια. Δεν είναι ότι οι μέθοδοι δημιουργίας ανθρώπινων κτιρίων είναι άγνωστες ή ότι δεν υπάρχουν αρχιτέκτονες για να τα κτίσουν· η κοινωνία έχει κάνει μια συνειδητή επιλογή να χτίζονται αυτά που η ίδια ανέχεται να κτίζονται. Επιπλέον, τεράστια ενέργεια δαπανάται για να πείσει τους ανθρώπους ότι τα σύγχρονα κτήρια που μας περιβάλλουν είναι καλά, παρ’όλο που σχεδόν όλοι νιώθουν το αντίθετο.  Υπάρχει μια βασική αποσύνδεση μεταξύ αυτού που νιώθουμε, κι αυτού που μας λένε πως πρέπει να νιώθουμε – ή ν’ αναγκαστούμε να αποδεχτούμε.»

     Εγώ θα συμπληρώσω, ότι η μοντέρνα αρχιτεκτονική και γενικότερα η μοντέρνα τέχνη, είναι το ολοκληρωτικό ξερίζωμα κάθε ανθρώπινου παραδοσιακού στοιχείου, και ο αφανισμός των Μορφών με υψηλό υπαρξιακό νόημα. (Γι’αυτό και τα κτήρια με μοντέρνα αρχιτεκτονική μοιάζουν σαν κατοικίες εξωγήινων).

Σε αυτό το άρθρο δώσαμε ένα παράδειγμα του πως γίνεται η αλλοίωση της αντίληψης των ανθρώπων για την αρχιτεκτονική αισθητική. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, το σύστημα αλλοιώνει την αντίληψή τους για τον πολιτισμό,  την πολιτική  και, γενικώς,  για όλα τα κοινωνικά φαινόμενα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Εάν κάποιος ενδιαφέρεται για την σχέση του γνωστικισμού με  την μοντέρνα τέχνη , μπορεί να διαβάσει το άρθρο μας με τίτλο: Η Γνωστική Επίδραση στη Τέχνη