Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ, Η ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΙΔΙΩΤΕΣ

Γράφει ο  Θεόδωρος  Λάσκαρης

Είναι κάτι που κάνει εντύπωση: Αν σταματήσετε στο δρόμο εκατό ανθρώπους και συζητήσετε μαζί τους για θέματα υπαρξιακά, ηθικά και κοινωνικά, θα λάβετε εκατό διαφορετικές γνώμες. Όπως λέει η λαϊκή ρήση: ''ό,τι κατεβάσει η κούτρα τους''… Ο καθένας ζει μέσα στον δικό του μικρόκοσμο, τον οποίο διαμορφώνει ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του και τις παραστάσεις που αποτυπώνονται στην ψυχονοητική σφαίρα του, παραστάσεις που προσλαμβάνει από τα μέσα ενημέρωσης, από τα βιβλία ή από τον περίγυρο του. Μέσα λοιπόν από αυτό το χάος διαφορετικών και αντικρουόμενων παραστάσεων–πληροφοριών, αλλά και μέσα από το προσωπικό εσωτερικό χάος, θα αναδυθεί ο ''ιδιώτης'': αυτός δηλαδή, που δεν βρίσκεται σε βαθιά Κοινωνία με τους άλλους, και  που, ακόμη πιο σημαντικό, δεν είναι Κοινωνός μιας αντικειμενικά ανώτερης διάστασης, η οποία να καθορίζει και να εμπνέει την ζωή του.

Αυτή ακριβώς η αντικειμενικά ανώτερη διάσταση είναι που δημιουργεί τις ανθρώπινες κοινωνίες• αποτελεί τον συνδετικό ιστό που ενώνει τους ανθρώπους, ξεπερνώντας τις διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες, τα διαφορετικά ενδιαφέροντα, τις ικανότητες, τις ελλείψεις, με λίγα λόγια τα μικρά, τα ασήμαντα, τα ανθρώπινα. Όταν αυτός ο συνδετικός ιστός εκλείψει, τότε δεν έχουμε πια Κοινωνίες, αλλά σύνολα ανθρώπων, τα οποία  απλώς υπακούουν σε κάποιους ρυθμιστικούς νόμους και γενικούς κανόνες συμπεριφοράς.

Οι παραδοσιακές Κοινωνίες είχαν, και έκαναν  τα πάντα για να διατηρούν ανέγγιχτο, αυτόν τον συνδετικό ιστό. Πέρα και πάνω από κάθε προσωπική πορεία και επιλογή, πέρα και πάνω από κάθε προσωπική απόχρωση, αισθανόσουν ότι όλοι ένοιωθαν μέτοχοι σε μία κοινή πορεία, ήταν σύντροφοι  στο ίδιο ταξίδι, μαζί παρατηρούσαν τα σημεία  στον ουρανό…

Σήμερα νοιώθουμε κοινωνία μόνον όταν εορτάζουμε την νίκη της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου, ή όταν διαμαρτυρόμαστε για το μνημόνιο. Μετά ο καθένας επιστρέφει στον φαντασιακό του κόσμο, στις δικές του επιθυμίες  και  ''αξίες'', επιστρέφει στο ''σπίτι'' του, το οποίο χωρίζεται από τα υπόλοιπα ''σπίτια'' από ένα ψηλό γρανιτένιο ''τοίχο''. Ακόμη και οι παρέες δεν δημιουργούνται από την ανάγκη του ανθρώπου να Κοινωνήσει τον εσωτερικό κόσμο ενός άλλου συνανθρώπου του, αλλά για να ''κάνουν πράγματα μαζί'': εκδρομές, αθλητισμό, ταξίδια, κουτσομπολιό, παιχνίδια, πολιτικές αρλουμπολογίες  κλπ.

Όπως είναι φυσικό, όλος αυτός ο κατακερματισμός, αυτό το κλείσιμο στο ''ίδιον'', αντανακλάται και στις πολιτικές επιλογές των πολιτών: επιλέγουν όχι αυτό που είναι προς συμφέρον ολόκληρης της κοινωνίας και του έθνους, ούτε αυτό που προσιδιάζει προς την ανώτερη αντικειμενική διάσταση, αλλά αυτό που θα ωφελήσει το προσωπικό τους συμφέρον  ή θα πρόσκειται στην υποκειμενική τους άποψη για τον κόσμο.

Εάν, όπως είπαμε, η νεωτερικότητα δημιούργησε ''ιδιώτες'', η μετανεωτερικότητα  δημιουργεί νόμους και κοινωνικά πρότυπα, τα οποία έχουν ως σκοπό να εμποδίσουν κάθε προσπάθεια για μία επιστροφή στην προ-''ιδιωτική' εποχή.

Η κεντρική ιδέα  που αναπτύχτηκε στο άρθρο είναι ότι: η αντικειμενικά ανώτερη διάσταση είναι  αυτή που δημιουργεί τις ανθρώπινες κοινωνίες. Το νόημα αυτής της φράσης μπορεί να συνοψιστεί  στο ακόλουθο απόσπασμα από τα  Ηθικά Νικομάχεια  του Αριστοτέλη : «Δεν πρέπει, εξ άλλου, να υπάκουμε σ' εκείνους που μας παροτρύνουν να έχουμε ανθρώπινα φρονήματα, επειδή είμαστε άνθρωποι, ούτε να σκεπτόμαστε με τρόπο που ταιριάζει σε θνητούς, επειδή είμαστε θνητοί, αλλά πρέπει αντίθετα όσο μας είναι δυνατόν, να αποβάλλουμε την θνητή μας φύση και να αποβλέπουμε στην αθανασία και να προσαρμόζουμε όλες τις πράξεις της ζωής μας σ' εκείνο που είναι ανώτερο απ' όσα έχουμε μέσα μας, διότι αυτό είναι μικρό σε μέγεθος, όμως υπερέχει απ' όλα τα άλλα κατά πολύ σε δύναμη και αξία.»

 Χωρίς αυτό το εσωτερικό βίωμα ενός ανώτερου προορισμού, δεν μπορεί να υπάρξουν ανθρώπινες Κοινωνίες, και αυτό είναι κάτι που το διαπιστώνουμε καθημερινά: φθάσαμε στο σημείο να πεθαίνουν άνθρωποι, γιατί δεν έχουν να πληρώσουν το φακελάκι που ζητούν ιατροί οι οποίοι έχουν δώσει…τον όρκο του  Ιπποκράτη.