ΠΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ''ΕΞΑΕΡΩΘΗΚΕ'' Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ

Γράφει ο Θεόδωρος Λάσκαρης 

Αλχημιστής και αλχημικός αθανόρας

Αλχημικές διεργασίες δεν γίνονταν μόνον μέσα στα εργαστήρια των αλχημιστών του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Η ''μεταμόρφωση'' πολιτικών και φιλοσοφικών ιδεολογιών, ήταν μία εργασία που απασχόλησε διάφορα'' εργαστήρια'' της σύγχρονης εποχής.

Κατά την διάρκεια της Μεσαιωνικής περιόδου, η ''ύλη'' (η αντίληψη του υλικού κόσμου) είχε υποστεί μία διαδικασία ''αποστερεοποίησης-εξαέρωσης''), μέσω της πνευματικής και θρησκευτικής  θεώρησης του κόσμου και των όντων που σε αυτόν κατοικούν. Ο άνθρωπος αντιμετώπιζε όλες τις πτυχές της ζωής υπό το πρίσμα  μιας αναμενόμενης μη υλικής ζωής, σε έναν άλλο κόσμο, αιθέριο, πνευματικό, Θείο. Κατά συνέπεια, οι αξίες της καθημερινής ζωής του έπρεπε να εναρμονίζονται με αυτόν τον ''άλλο κόσμο'', και άρα, να είναι όσο γινόταν λιγότερο υλικής φύσεως. Συνοψίζοντας, οι προ-μοντέρνες κοινωνίες είχαν ως θεμέλιους λίθους, την καταγωγή (το αίμα),την τιμή, το πνεύμα, την  θρησκεία.

Όταν οι ομάδες, γνωστικής φύσης και γενικότερα, ο συνασπισμός των αντι-παραδοσιακών δυνάμεων, απέκτησε ισχύ, συνακολούθως ανέπτυξε στρατηγική μέθοδο, η οποία, ανάλογα με τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους,  χρησιμοποίησε συγκεκριμένα εργαλεία αποδόμησης της παλαιάς τάξης πραγμάτων, με αποτέλεσμα να εκθεμελιώσει όλη την μεσαιωνική αντίληψη για την ζωή, και ταυτόχρονα, να ανοίξει τον δρόμο για την επικράτηση μιας νέας πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πνευματικής τάξης πραγμάτων.

Η πρώτη φάση αυτής της στρατηγικής, προέβλεπε την επικράτηση ενός νοητικού και ψυχικού τρόπου, ακριβώς αντίθετου από αυτόν που επικρατούσε στην μεσαιωνική περίοδο: από την ''αποστερεοποίηση- εξαέρωση'' του κόσμου έπρεπε να  μεταβούμε στην ''στερεοποίηση'' του κόσμου. Ο ''μηχανισμός'' που ανέλαβε, σε πρώτη φάση, αυτήν  την ''αλχημιστική'' εργασία, ήταν το κίνημα του Διαφωτισμού(το έδαφος είχε ήδη προλειανθεί από τον Ανθρωπισμό) ο οποίος με τα κηρύγματα του υπέρ του ''φυσικού νόμου'', του ''ορθολογισμού'' και του ''θετικισμού'', έδωσε την πρώτη ώθηση στην διαδικασία ''στερεάς υλοποίησης του κόσμου.''

Όταν πλέον, με την βοήθεια των ''διαφωτιστικών'' ιδεών, το ''νερό είχε κυλίσει στο αυλάκι'', χρειαζόταν μία περαιτέρω ώθηση για να επιτευχθεί η πλήρης  καθίζηση του κόσμου μέσα στα στερεά υλικά πεδία. Την εργασία αυτή την έφερε εις πέρας η Μαρξιστική φιλοσοφία, ο ''διαλεκτικός υλισμός''. Εάν πριν από αυτόν, ο κόσμος θα μπορούσε να απεικονιστεί ως ένα  ''ρευστό υγρό '', τώρα εμφανιζόταν ως μία ''στερεά πέτρινη μάζα''. Μπορούμε λοιπόν να κάνουμε αυτό το διάγραμμα: Μεσαίωνας (''αέρια'' σύσταση) --> Διαφωτισμός (''υγρή'' σύσταση) --> Μαρξιστική εποχή (''στερεά''-  ''πέτρινη σύσταση'').

Τώρα πλέον η  δεύτερη φάση του σχεδίου είχε ολοκληρωθεί : ο κόσμος είχε υποστεί μία συγκλονιστική μετάβαση,  από ''αέριος'' έγινε ''στερεός''. Όμως αυτό δεν ήταν αρκετό για τις αντι-παραδοσιακές δυνάμεις, διότι η φύση τους, αν και αντι-παραδοσιακή, δεν είναι υλική, είναι πνευματική, αν και αρνητικά, άρρωστα πνευματική. Οι επόμενοι στόχοι τους δεν μπορούσαν να επιτευχθούν σε έναν κόσμο αυστηρά ορθολογικό και πολωμένο στις στενά υλιστικές επιδιώξεις.

Oι τρεις καταστάσεις της ύλης

Έτσι, η τρίτη φάση του σχεδίου, προέβλεπε την αντιστροφή της διαδικασίας, δηλαδή, την ''εξαέρωση'' του Μαρξισμού. Το εγχείρημα ανέλαβε  η γνωστή σε όλους μας ''Σχολή της Φρανκφούρτης''. Υπάρχει η ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι, αυτή η σχολή-ινστιτούτο ακολουθούσε μία νέο-μαρξιστική θεωρητική κατεύθυνση. Αυτή η άποψη είναι εντελώς λανθασμένη. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο: οι ιδρυτές της σχολής ενδύθηκαν προς στιγμή την μαρξιστική ενδυμασία, έτσι ώστε να μπορέσουν να μεταλλάξουν τον μαρξισμό εκ των έσω. Πράγματι το όλο εγχείρημα της ''Σχολής της Φρανκφούρτης'' μπορεί να συνοψιστεί ως ακολούθως: η μετάβαση από τον Μαρξισμό σε μία θεωρία γνωστικής φύσης, η οποία θα εκφραζόταν με σύγχρονους ακαδημαϊκούς και κοινωνικούς όρους. Τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ήταν ένας νέος ανορθολογισμός, μία έμφαση στις ασυνείδητες και ονειρικές διαστάσεις, μία εξύψωση της ατομικής ελευθερίας, μία αποδόμηση των ιεραρχικών σχέσεων, και μία αναγνώριση των ''διαφορετικών'' μοντέλων ατομικής συμπεριφοράς. Το γνωστό σύνθημα του Μαΐου του ’68, «η φαντασία στην εξουσία», δεν δήλωνε φυσικά, όπως πολλοί πιστεύουν, την κοινή αντίληψη περί δημιουργικής φαντασίας, αλλά ακριβώς με τον όρο ''φαντασία'' υποδηλώνονταν όλη αυτή η επιστροφή στις ασυνείδητες ανορθολογικές  ιδέες , ήταν η ίδια εποχή που η τρέλα, η ψυχοπάθεια, θεωρούνταν από ορισμένα αντι-ψυχιατρικά κινήματα όχι ως μία ασθένεια, αλλά ως μία "εναλλακτική μορφή συνείδησης"...

Το πέρασμα από την μαρξιστική "στερεοποίηση'' στην γνωστική ''εξαέρωση'' είχε συντελεστεί. Τώρα τα κύρια θέματα της διανόησης δεν ήταν η ''πάλη των τάξεων'', η υλιστική ερμηνεία των κοινωνικών φαινομένων, η  εναντίωση στην θρησκευτικότητα , αλλά, η προτροπή προς μια αιρετική θρησκευτικότητα, προς μία θεοποίηση των ασυνείδητων αρχέγονων  μορφών, ή προς μία θρησκευτικότητα  με εξωτικές- ανατολικές  αποχρώσεις και δοξασίες.

Πάνω σε αυτή την βάση θεμελιώθηκε η νέα ανθρωπολογία: ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα σε μία εναλλακτική μορφή ύπαρξης, δηλαδή, μπορεί να εκφράζεται συναισθηματικά, σεξουαλικά, κοινωνικά, θρησκευτικά, όχι ακολουθώντας μία Παραδεδομένη Αλήθεια, αλλά την δική του προσωπική ''αλήθεια'' και ''αποκάλυψη''.

Thomas Cole, Η πορεία της [Ρωμαϊκής] Αυτοκρατορίας: Καταστροφή 

Σήμερα ποια είναι η φάση την οποία διανύουμε; Ενώ προηγουμένως, οι προαναφερθείσες θεωρήσεις αποτελούσαν συνήθειες, συμπεριφορές και νοοτροπίες διαφόρων ομάδων, κινημάτων και κύκλων, ή ακόμη αποτελούσαν και απόψεις με ευρεία κοινωνική αποδοχή, αλλά δεν είχαν θεσμική αναγνώριση, στην εποχή μας εντάσσονται μέσα σε θεσμικά πλαίσια, με αποτέλεσμα την μεταβολή του Κράτους (η  δομή που συγκρατεί τις ανατρεπτικές δυνάμεις) σε Α-κράτεια. Με άλλα λόγια, θα μπορούσαμε να  ισχυριστούμε  ότι  τώρα πλέον,  είμαστε υπήκοοι του ''Ακρατούς''.