Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

(Το κείμενο αυτό θα γίνει καλύτερα κατανοητό στον αναγνώστη, εάν πρώτα διαβάσει  ένα προηγούμενο άρθρο του συγγραφέα με τίτλο: Οι Αρχετυπικές έννοιες της Δεξιάς και της Αριστεράς.)
  

Aναστασίου Γιαννά

Picasso, Μπούστο Γυναίκας με Καπέλλο και Λουλούδια

  Παράλληλα με την εμφάνιση της «μοντέρνας εποχής», δηλαδή της κατάκτησης των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών από τους γνωστικούς,  κάνει την εμφάνιση της, όπως εξάλλου ήταν επόμενο, και μία «μοντέρνα τέχνη» (arte moderna). Στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό όπως και στον Χριστιανικό πολιτισμό, η τέχνη εννοείτο ως «Δημιουργία  ηχητικών, εικονικών και γλωσσικών μορφών, που οδηγούν την ψυχή στην προσέγγιση της Καλοκαγαθίας» . Ο  Πλάτων στον Τίμαιο γράφει ότι οι άνθρωποι είναι τα μοναδικά φυτά που έχουν τις ρίζες τους στον Ουρανό• και αυτές οι βαθιές ρίζες αποκαλύπτονται και θρέφονται από την τέχνη. Ακριβώς το αντίθετο έκανε η μοντέρνα τέχνη. Οι γνωστικοί εμπνευστές της, μη έχοντας ερωτική σχέση με τον Ουράνιο Πατέρα και μισώντας το δημιούργημα του, τον κόσμο, στράφηκαν μέσα στις ασυνείδητες και ανεξερεύνητες περιοχές του  Εγώ τους, για να βρουν την έμπνευση και την δημιουργία. Όπως ήταν φυσικό, εκεί βρήκαν την ασχήμια, την απόγνωση και το χάος. Ο μεγάλος ιστορικός της τέχνης Hans Sedlmayr (1896-1984),  δίνει σημαντικές πληροφορίες για την προέλευση του ρεύματος της μοντέρνας τέχνης :«Oι αλλαγές πού, απ΄την αρχή της μοντέρνας τέχνης, παρήχθησαν σε αυτήν και μέσω αυτής, έχουν την σπουδαιότητα  μιας επανάστασης μιας επανάστασης που όμοιά της  δεν είχε  γίνει ποτέ έως τότε. Εξάλλου θα ήταν παράξενο εάν τα πράγματα πήγαιναν διαφορετικά  εάν σε μία εποχή, στην οποία όλες οι ζωτικές, πνευματικές και κοινωνικές σχέσεις ανατράπηκαν  εκ  θεμελίων, μόνον η τέχνη να έμενε ουσιαστικά ανέγγιχτη από αυτές τις ανατροπές. Αυτή η επανάσταση είναι ένα ολοκληρωμένο γεγονός. Ακόμη και εάν δεν εμβαθύνουμε στην ουσία του, φαίνεται αμέσως ότι αυτή σηματοδοτεί μία ρωγμή όχι μόνον με όλο το Ευρωπαϊκό παρελθόν αλλά γενικά με όλο το παρελθόν της τέχνης. Οι υπέρμαχοί της το γνώριζαν καλά,  το αναγνώρισαν, το επιθύμησαν, το επροκάλεσαν, και, μέσα στην ευφορία της παγκόσμιας επανάστασης, το διακήρυξαν ανοικτά «Πρέπει όλα να ξαναρχίσουν από το μηδέν» (Le Corbusier). «Εμείς είμαστε οι καταστροφείς της Ευρώπης». (Aragon, ένας απ' τους πατέρες του σουρεαλισμού.)

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ Δ.ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ

 Το παρόν κείμενο αποτελεί τον σκελετό της ομιλίας του Δ.Μιχαλόπουλου στην παρουσίαση του βιβλίου Χρυσός και Εργασία στη Παλαιά Βουλή, 18/12/2011

Κύριε Βουλευτά,

Κυρίες καὶ Κύριοι,

          Κατ’ἀρχὴν εὐχαριστῶ ὅλους σας γιὰ τὴν τιμὴ ποὺ μοῦ κάνατε: ἤλθατε σήμερα, χρονιάρα μέρα, στὴν ἐκδήλωση γιὰ τὴν παρουσίαση τοῦ βιβλίου ποὺ μετέφρασα. Καὶ ἐπειδὴ σέβομαι καὶ τὸν χρόνο σας ἀλλὰ καὶ τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἤδη ἀρχίσαμε νὰ γιορτάζουμε, σᾶς διαβεβαιῶ ὅτι δὲν θὰ ἔκανα κατάχρηση τόσο τῆς ὑπομονῆς σας ὅσο καὶ τῆς φιλοξενίας ποὺ γενναιόφρονα μᾶς παρέχει ἡ διεύθυνση τοῦ θαυμάσιου αὐτοῦ κτηρίου, ἐὰν δὲν ἤμουνα βέβαιος πὼς στὸ βιβλιαράκι μου αὐτὸ βρίσκεται κάτι πολὺ καλὸ ὄχι μόνο γιὰ τὴν Πατρίδα μας μὰ γιὰ ὁλόκληρη τὴν Εὐρώπη.

          Πρὶν ἀπὸ λίγες ἑβδομάδες, ἕνας παλιὸς πανεπιστημιακὸς δάσκαλος ποὺ τώρα, σὲ προχωρημένη ἡλικία, περιβάλλεται ἀπὸ γενικευμένο σεβασμὸ φίλων καὶ μαθητῶν του, ἔκανε –καὶ μάλιστα στὸ ἴντερνετ- τὴν ἀκόλουθη δήλωση: Τὰ κοινωνικὰ προβλήματα εἶναι ἄλυτα. Πάντα θὰ ὑπάρχουνε παράπονα – καὶ στεναγμοὶ καί, γενικῶς, δεινὰ θὰ μποροῦσε νὰ προσθέση κανεὶς ποὺ προερχονται ἀπὸ αἰτίες οἰκονομικὲς κατὰ βάση. Παραδόξως, στὴν ἴδια διαπίστωση κατέληξαν καὶ ἄλλοι πού, μάλιστα, θυσιάστηκαν προκειμένου νὰ προσφέρουνε λύση στὰ δεινὰ τῶν ἀνθρώπων. Σᾶς ὑπενθυμίζω ἐδῶ τὸν λοχία ποὺ εἶχε ὀργανώσει, κατὰ τὸν Μεσοπόλεμο,  τὴν ἀπόδραση τῶν ἔγκλειστων στὶς φυλακὲς Συγγροῦ κομμουνιστῶν ἡγετῶν. Σύμφωνα μὲ μία ἐκδοχή, δὲν θέλησε νὰ καταφύγη στὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση καὶ αὐτοκτόνησε στὸ Σούνιο, ἀφήνοντας γραπτὴ τὴν ἑξῆς δήλωση: Πεθαίνω γιὰ τὴ σοσιαλιστικὴ ἰδέα, ἂν καὶ πιστεύω πώς, ἐὰν ἐπικρατήση, ὁ κόσμος καὶ πάλι θὰ ἔχη παράπονα. Ἤ, γιὰ νὰ πᾶμε ἀκόμα πιὸ παλιά, σᾶς θυμίζω τί εἶπε ἕνας μεγάλος Φιλέλληνας, ποὺ σκοτώθηκε στὴ μάχη τοῦ Πέτα, τὸ 1822: Εἶχε τὴν προαίσθηση τοῦ θανάτου του καὶ τὴν παραμονὴ τῆς μάχης εἶπε στοὺς φίλους του: Χρόνια ὁλόκληρα πολεμάω κατὰ τῶν τυράννων, ἀλλὰ μόνο γιὰ ἕνα πρᾶγμα εἶμαι πιὰ βέβαιος· πουθενὰ κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο δὲν ὑπάρχει τόπος χωρὶς στεναγμούς.

          Μετὰ ἀπὸ αὐτά, δὲν ἰσχυρίζομαι πὼς τὸ τέλος αὐτῆς τῆς διαχρονικῆς τραγωδίας ἔγκειται στὸ βιβλιαράκι ποὺ σήμερα σᾶς παρουσιάζουμε. Εἶμαι βέβαιος ὅμως ὅτι, ἐὰν τηρηθοῦνε οἱ κανόνες ποὺ σὲ αὐτὸ περιγράφονται, τὰ δεινὰ τὰ δικά μας καὶ τῶν παιδιῶν μας θὰ μειωθοῦνε κατὰ πολύ. Καὶ σπεύδω νὰ ἐξηγηθῶ:

          Ἡ βασικὴ αἰτία τῆς κοινωνικῆς ἀναταραχῆς ποὺ διατρέχει τοὺς αἰῶνες καὶ τὶς χιλιετίες ἔγκειται στὸ ὅτι ἡ πηγὴ τοῦ πλούτου εἶναι τελείως διαφορετικὴ ἀπὸ τὴ βάση  τοῦ πλούτου. Ἐνῶ, δηλαδή, πηγὴ τοῦ πλούτου εἶναι ἡ ἐργασία, βάση τοῦ πλούτου ἦταν καὶ παραμένει τὸ χρυσάφι, ἡ κτήση τοῦ ὁποίου ὅμως δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ἐργασία. Θεωρητικῶς, ἐφόσον δουλεύει κανείς, μπορεῖ νὰ ἀγοράσει χρυσάφι καί, ἔτσι, νὰ γίνη πλούσιος. Αὐτὸ ὅμως διαστρεβλώνεται τόσο πολὺ στὴν πράξη, ὥστε τὶς ἀνὰ τοὺς αἰῶνες κοινωνικὲς καταστάσεις μία καὶ μόνη βεβαιότητα τὶς διέπει: Ὅποιος δουλεύει ποτὲ δὲν γίνεται πλούσιος. Γιατί; Ἐξ αἰτίας μιᾶς πραγματικότητας τόσο φανερῆς, ποὺ τελικῶς παύει νὰ γίνεται ἀντιληπτή. Ἐφ’ὅσον ἡ πηγὴ καὶ τὸ μέτρο τοῦ πλούτου δὲν ταυτίζονται, τότε, μπορεῖ κανεὶς νὰ εἶναι πλούσιος, ἐφ’ὅσον δὲν δουλεύει - ἀρκεῖ νὰ ἔχη χρυσάφι. Καὶ τὸ -ἀπολύτως λογικὸ- συμπέρασμα εἶναι: Ἐὰν κανεὶς θέλει νὰ εἶναι πλούσιος, εἶναι πολὺ καλλίτερα, ἀντὶ νὰ δουλεύη, νὰ ψάξη νὰ βρῆ ἤ, ἔστω, νὰ ἁρπάξη χρυσάφι. Καὶ τὸ ἐπίσης λογικὸ συμπέρασμα, ποὺ πλήρως ἐφαρμόζεται εἰδικὰ στὶς ἡμέρες μας: Καλλίτερα κανεὶς νὰ κάνη κομπίνες παρὰ νὰ ἐργάζεται.

MΑΗΣ ΤΟΥ ΄68: Η ΟΜΟΛΟΓΙΑ

Αν και το κείμενο αναφέρεται στον Μάιο του 1968, το περιεχόμενό του ωστόσο παραμένει επίκαιρο διηνεκώς. Πριν από λίγες εβδομάδες άλλωστε, «γιορτάσαμε» και τό «δικό μας Πολυτεχνείο», το οποίο σε τόσους και τόσους τεμπέληδες και άχρηστους εξασφάλισε διαβίωση όχι απλώς άνετη αλλά πολυτελή.         

                                                                                                                             Θεόδοτος

                   

 Αναστασίου Γιαννά 

Αφίσα συμπαράστασης στον "Κόκκινο Ντάνυ"

Στην Ελλάδα, κάθε φορά που γίνεται λόγος για τον Μάιο του '68 (και ειδικά στη συγκεκριμένη επέτειο), ο τύπος γεμίζει από ειδικά αφιερώματα, και τα τηλεοπτικά κανάλια  από εκπομπές, που αναλύουν τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Και φυσικά , πάντα, πρόκειται για τις γνωστές αριστερίστικες αρλούμπες. Η ψυχεδέλεια στην πολιτική ανάλυση. Αντίθετα στο εξωτερικό, όπου δεν έχουν το κόμπλεξ μη και δεν τους πουν πεφωτισμένους Ευρωπαίους, αντιμετωπίζουν τα πράγματα πιο σοβαρά. Έτσι τον Ιούλιο του 1988, η γνωστή εφημερίδα «Le Monde» έβαλε την ακόλουθη ανακοίνωση : «Ο Μάιος του 1968 δεν ήταν παρά μορφή μεσσιανικής κλήσης – απόηχος του ιουδαϊκού μεσσιανισμού. Αυτή είναι η άποψη που αναπτύχθηκε από όσους συμμετείχαν στο συνέδριο που διοργάνωσε το περιοδικό Passage, την Πέμπτη, 7 Ιουλίου, στο Παρίσι, με θέμα: «Μάιος 1968: Μια ιουδαϊκή επανάσταση;». Πολλές προσωπικότητες, πράγματι, τόσο από τον πολιτικό χώρο όσο και εκείνο της Ιστορίας προσπάθησαν να δώσουν απάντηση στο εξής ερώτημα: Γιατί στους ιθύνοντες του φοιτητικού κινήματος του Μαΐου [τού 1968] είχε τόσο πολλούς Ιουδαίους;» (Le Monde, 12 Ιουλίου 1988.)

        Μετά από 20 χρόνια, τον Απρίλιο του 2008 στο Γαλλικό Εβραϊκό μπλοκ Le Monde Juif, αναρτήθηκαν τα εξής αποκαλυπτικά : Ο Μάιος του 1968 και οι Ιουδαίοι: Είναι προφανές; («Mai 68 et les juifs: une évidence?») Εντάξει, και εγώ υποκύπτω στην επικαιρότητα και τις σειρήνες που καλούν να τιμήσουμε τα γεγονότα του Μαΐου του 1968. Δεδομένου όμως ότι βρισκόμαστε στη Le Monde Juif, είναι προφανές ότι πρέπει να τεθεί [επιτέλους] το ερώτημα το σχετικό με τις σχέσεις μεταξύ του Μαΐου του 1968 και των ιουδαίων. Είναι αυτό ένα ζήτημα για το οποίο κανένας δεν κάνει λόγο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ενώ αυτή η σχέση όχι μόνο πλήρως εναρμονίζεται με τα γεγονότα, αλλά, επιπλέον, είναι εκπληκτική. Μέγα μέρος, πράγματι, των χαρισματικών ηγητόρων εκείνης της εποχής είναι Ιουδαίοι. Ο Daniel Cohn-Bendit, πρώτα-πρώτα, ο επικεφαλής του κινήματος της 22ας Μαρτίου και πρόσωπο που εξελίχθηκε σε σύμβολο ολόκληρης εκείνης της περιόδου. (Μια λεπτομέρεια [ίσως όχι ασήμαντη]: Η μάνα του ήτανε, κατά τη δεκαετία του 1950, οικονόμος στο σχολείο «Μαϊμονίδης», στην Boulogne- Billancourt. Οι εκεί τότε μαθητές ακόμη θυμούνται τους μικρούς, εξαιρετικά πανούργους, κοκκινομάλληδες [γιούς της] που περιφέρονταν μέσα στο κτήριο του σχολείου.) Άλλος Ιουδαίος: ο Alain Geismar, γενικός γραμματέας του Εθνικού Συνδικάτου Ανώτατης Εκπαίδευσης και μετά ενεργό μέλος της «Προλεταριακής Αριστεράς». Μετά ο Henri Weber, γερουσιαστής, γνωστός σοσιαλιστής, που τότε είχε ιδρύσει, μαζί με τον Alain Krivine, το τροτσκιστικό κίνημα «Επαναστατική Κομμουνιστική Νεολαία». Μετά, βέβαια, οι Weber και Krivine ακολούθησαν δρόμους ελαφρώς διαφορετικούς. Άλλος: ο Robert Linhardt, αρχηγός της UJCml, δηλαδή της Ένωσης της Μαρξιστικής-Λενινιστικής Κομμουνιστικής Νεολαίας. (Τότε αυτοί χρησιμοποιούσανε τέτοιους όρους, γιατί δεν είχανε ακόμα επιδοθεί στο μάρκετινγκ. ) Ακόμα ένας ήτανε ο Benny Lévy, αρχηγός της Προλεταριακής Αριστεράς, συνιδρυτής της εφημερίδας Libération και ιδιαίτερος γραμματέας του Jean Paul Sartre, του οποίου ο τότε ρόλος βγήκε λίγο-πολύ στο φως κατά τη δεκαετία του 1970. Μη ξεχάσουμε όμως και τους υπόλοιπους: τον André Glucksmann, τον Bernard Kouchner, τον Alain Finkielkraut, που επίσης είχε πάρει μέρος, και άλλους… και άλλους…

ΟΙ ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΔΕΞΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

Αναστασίου Γιαννά

  

Πώς θα μπορούσαμε να ορίσουμε τα αρχέτυπα;

            Είναι έννοιες που ενυπάρχουν μέσα στην ψυχονοητική δομή των ανθρωπίνων όντων, από τις αρχέγονες εποχές. Δεν προέρχονται από την εμπειρική μάθηση. Είναι ο Πλατωνικός Κόσμος των Ιδεών, που αντανακλάται πάνω στον ανθρώπινο ψυχισμό. Τέτοιες έννοιες είναι : η Ανάσταση, ο Παράδεισος, ο Κάτω Κόσμος, η Αναγέννηση, ο Λαβύρινθος, το Ανδρόγυνο κ.λπ.

Όμως εκτός από  αρχέτυπα που σχετίζονται με την μεταφυσική και την κοσμογονία,  η σύγχρονη επιστημονική έρευνα απέδειξε ότι υπάρχουν και  σχήματα ή μορφές που είναι αρχετυπικά, τα οποία μάλιστα έχουν βιολογική και νευροφυσιολογική διάσταση. Για παράδειγμα, τα σύμβολα <-- --> που δείχνουν την δεξιά και την αριστερή κατεύθυνση, είναι δημιούργημα μιας κοινωνικής σύμβασης ή αντίθετα εμπεριέχονται μέσα στην κυτταρική εγκεφαλική μνήμη; Πειράματα έδειξαν ότι ισχύει η τελευταία περίπτωση. Επίσης στην φυσιολογία των ζώων, είναι γνωστό το φαινόμενο  των «supranormal releasers»: Σε ένα πουλάκι που μόλις έχει βγει από το αυγό το αντανακλαστικό να ανοίξει το ράμφος του  ενεργοποιείται, μόλις βάλουμε εμπρός του ένα τεχνητό ράμφος (την μύτη ενός κόκκινου μολυβιού) το οποίο μοιάζει με το ράμφος των γονιών του. Το γωνιώδες κόκκινο σχήμα ενυπάρχει στην κυτταρική μνήμη αυτού του ζώου.

Από τις πιο σημαντικές αρχετυπικές έννοιες είναι αυτές της Δεξιάς και της Αριστεράς. Συναντώνται από τα πανάρχαια χρόνια σε όλα τα θρησκευτικά και κοσμογονικά συστήματα της ανθρωπότητας. Οι ανθρωπολογικές και ιστορικές μελέτες έδειξαν ότι σε όλους του πολιτισμούς η έννοια της Δεξιάς  έχει θετική χροιά, και συνδέεται με την δύναμη, την ικανότητα, την τάξη, την δημιουργία. Εθεωρείτο ένας καλός οιωνός με Ηλιακό-Απολλώνιο συμβολισμό. Αντίθετα, η έννοια της Αριστεράς έχει αρνητική χροιά, και συνδέεται με την παθητικότητα, την αδυναμία, την αναρχία, την νοσηρή σεξουαλικότητα, το απόκρυφο, την μαγεία. Εθεωρείτο ένας κακός οιωνός με Σεληνιακό συμβολισμό. Έτσι λοιπόν, στον πολιτισμό των Ινδιάνων της Αμερικής, η ζωή συνδέεται με την δεξιά και ο θάνατος με την αριστερά. Στις αναπαραστάσεις των Αζτέκων, ο ήλιος είναι τοποθετημένος δεξιά από το αρχέγονο δένδρο, ενώ ο θεός του θανάτου είναι αριστερά. Μεταξύ των Αραουκανών της Χιλής, η μαγεία συνδέεται με την αριστερά και τις γυναίκες. Στην αρχαία Ελλάδα εθεωρείτο καλός οιωνός αυτό που έρχεται από τα αριστερά και κατευθύνεται στα δεξιά.(για παράδειγμα ένα σμήνος πουλιών που έρχεται από τα αριστερά και κατευθύνεται στα δεξιά).Τέλος,στον χριστιανικό κόσμο είναι γνωστή σε όλους, η φράση από το Σύμβολο της Πίστεως : Ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανούς καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ πατρός.

O MOΥΣΟΛΙΝΙ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

 προδημοσίευση ἀπὸ τὸ ὑπὸ ἔκδοση βιβλίο Χρυσὸς καὶ ἐργασία.

 Δημήτρη Μιχαλόπουλου

Ο Μουσολίνι και η φασιστική Ιταλία ανασύρουν δυσάρεστους συνειρμούς για εμάς, τους Έλληνες. Τούτο, βεβαίως, οφείλεται στη σύγκρουση των ετών 1940-1941, που επέφερε την εμπλοκή της χώρας μας στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στην Κατοχή που ακολούθησε, στον ανταρτοπόλεμο που λόγω της Κατοχής πυροδοτήθηκε και κράτησε έως το 1949 κ.λπ., κ.λπ. Η ιταλική κατά της Ελλάδας επίθεση αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο. Η συμβατική όμως παράσταση και προβολή των όσων έγιναν καλύπτει την αλήθεια σε βαθμό παραμόρφωσης. Όσο, πράγματι, παράδοξο και αν ακούγεται αυτό, ο Μουσολίνι δεν είχε, στην πραγματικότητα, την ευθύνη της ελληνοϊταλικής σύρραξης. Ακριβώς το αντίθετο μάλιστα: Μετά το επεισόδιο της Κέρκυρας (31 Αυγούστου-27 Σεπτεμβρίου 1923), ο Ηγέτης του ιταλικού Φασισμού, ραγδαία μα σταθερά, μεταβλήθηκε στον βασικότερο εγγυητή της ακεραιότητας της ελληνικής επικράτειας και, ακόμη, σε κύριο πόλο της εξωτερικής πολιτικής του Ελευθέριου Βενιζέλου. Έστω και αν δεν μπορεί κανείς με ασφάλεια να κάνει υποθέσεις στην Ιστορία, γνωρίζουμε σήμερα ότι, εάν ο Βενιζέλος δεν είχε εξοβελιστεί από την πολιτική σκηνή με το κίνημα του 1935, η θέση της χώρας μας κατά τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο θα ήταν στο πλευρό της Ιταλίας. Οφείλει όμως κανείς να πάρει τα πράγματα από την αρχή.

*   *   *

Τα σχετικά με τον Εθνικό Διχασμό που ανατάραξε τον  βίο των Ελλήνων κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20^ού αιώνα είναι γενικώς γνωστά. Ο ίδιος ο Βενιζέλος, αφότου έδιωξε από την Ελλάδα τον βασιλιά Κωνσταντίνο, τοποθέτησε την αρχή του Μεγάλου Δράματος στην περίφημη, κατά τον Οκτώβριο του 1912, στροφή προς τη Θεσσαλονίκη του Ελληνικού Στρατού. Το να εξεταστεί εδώ και τώρα το κατά πόσον η άποψη αυτή του τότε πρωθυπουργού ανταποκρίνεται στην αλήθεια και, ακόμα περισσότερο, να διαπιστωθεί εάν είχε δίκιο ο Κωνσταντίνος, ο οποίος κατά βάθος προτιμούσε να προελάσει προς το Μοναστήρι, δεν έχει νόημα. Νόημα, πράγματι, εν προκειμένω έχει το ότι οι Οθωμανοί προτίμησαν, για διάφορους λόγους, να παραδώσουν τη Θεσσαλονίκη στους Έλληνες με πρωτόκολλο το οποίο, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, υπογράφηκε τις πρώτες ώρες της 27^ης Οκτωβρίου.

ΟΙ ΛΕΒΑΝΤΙΝΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ

Δημήτρη Μιχαλόπουλου

 

 δημοσιεύθηκε στὴν ἐφημερίδα Ἑστία (φύλλο 26ης Νοεμβρίου 2011)

           Τί σᾶς λέει τό ἀκόλουθο; ΕΝΝΕΑΙΜΕRA/IS TIMIN TON AGHION IMON PATERON/FRANGHISCU TU ASSISIU/KE/ANDONIU TU PATAVIU. Ἐάν μπορέσατε νά καταλάβετε περί τίνος πρόκειται, προσπαθῆστε νά διαβάσετε ἀκόμα ἕνα: DHROMOS TU STAVRU/(LATINISTI VIA CRUCIS)/I/SINTOMOS TROPOS/TU NA PRAXI TIS TIN AGHIAN  TAFTIN ASKISIN/.

         Ἔ, τώρα πρέπει νά τό μαντέψατε: πρόκειται γιά Φραγκοχιώτικα καί μάλιστα «κλασσικά», τυπωμένα δηλαδή στήν Κωνσταντινούπολη πρός χρῆσιν τῶν Χριστιανῶν πού ἀσπάζονταν τό ρωμαιοκαθολικό δόγμα. Γιατί λέγονται φραγκοχιώτικα; Διότι οἱ Χιῶτες πρῶτοι δείξανε μεγάλο ἐνδιαφέρον νά ἔχουν βιβλία ἑλληνικά τυπωμένα μέ λατινικούς χαρακτῆρες. Ἔτσι, κατάφεραν νά σφετεριστοῦν τήν ἐπινόηση, ἄν καί ἡ τάση ἀναγραφῆς ἑλληνικῶν ὅρων μέ λατινικούς χαρακτῆρες ἀνάγεται ἤδη στούς πρώτους μετά Χριστόν αἰῶνες. Στίς ρωμαϊκές κατακόμβες, πράγματι, βρίσκει κανείς ἑλληνικά ὀνόματα γραμμένα ῥωμαϊστί, ὅπως Dionysia, Evtichi, Evporo κ.ἄ. Λίγο ἀργότερα ἄλλωστε, κατά τόν Ε΄ αἰώνα συγκεκριμένα, ἐμφανίζονται στὴ λειτουργία τῶν Δυτικῶν οἱ δεήσεις/ἐπικλήσεις Kyrie eleison καί Christe eleison. Ἔτσι ἄνοιξε καί ὁ δρόμος στήν καθιέρωση, κατά τή λειτουργία τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς, τοῦ ‘μεικτοῦ’ ἑλληνολατινικοῦ Τρισάγιου: Agios o Theos, Sanctus Deus. Agios Ischiros, Sanctus fortis. Agios athanatos, Sanctus immortalis. Eleison imas, miserere nobis. 

          Μέ αὐτά, βέβαια, δέν πολυασχολεῖται τό κοινό τῆς φιλοχρίστου ἡμῶν χώρας· εὐτυχῶς λοιπόν πού βρέθηκε ὁ κ. Rinaldo Marmara νά μᾶς τά θυμίση μέ βιβλίο του πού εἶχε ἐκδοθῆ περί τά μέσα τῆς περασμένης δεκαετίας καί τώρα πιά γνωρίζει νέα, μεγάλη ἐπιτυχία. Πρόκειται γιά τόν τόμο Les Levantins et la grécisation des emprunts turcs-ottomans. Lexique étymologique, πού ἐκδόθηκε τό 2005, στήν Κωνσταντινούπολη,  ἀπό τόν ἐκδοτικό οἶκο Isis. Στήν οὐσία, πρόκειται γιά μελέτη πού τεκμηριώνει  μορφή διεθνοποίησης τῶν Νέων Ἑλληνικῶν, πού ἐπιτεύχθηκε χάρη στούς Λεβαντίνους.  

ΕΛΛΗΝ-ΡΩΜΙΟΣ & ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ

Θωμάς Θεολόγης

Ζαλισμένος από όσα διαβάζω στον τύπο ή παρακολουθώ στην τηλεόραση για εκμαυλισμένους εθνάρχες, μπαϊλντισμένος από τη σπατάλη των μαρμάρων για τους ανδριάντες κομπάρσων ευεργετών και ηρώων, απογοητευμένος από την κατάντια ενός λαού που από το θρόνο της δόξας κατέληξε στο ισόγειο, με πόνο ψυχής γράφω αυτές τις γραμμές, με την ελπίδα ότι θα ανακοπεί η πορεία μας  προς το πουθενά! …..

Τον Κοσμά τον Αιτωλό τον παρουσιάζουν ως καλόγερο και ιερομόναχο. Δεν ήταν ούτε τό ’να, ούτε τ’ άλλο ,αλλά ήταν ένας σπουδαίος χ ε ι ρ ο υ ρ γ ό ς, αφού πέτυχε να μεταμοσχεύσει την ελληνική συνείδηση στους «Ρωμιούς»! Βλέπετε, από τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, το ιερατείο βάλθηκε να τυφλώσει το λαό, για να τον εκμεταλλεύεται κατά τη βούλησή του! Αφού κατέστρεψαν περίτεχνα μνημεία και σοφά βιβλία, προχώρησαν στην εξάλειψη του ονόματος « ΕΛΛΗΝ», ταυτίζοντάς το με το «ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΗΣ»! Μ’ αυτόν τον τρόπο τραυμάτισαν πισώπλατα τον ελληνικό πολιτισμό! Έτσι οι πρόγονοί μας αναγκάστηκαν να γίνουν «λαθρομετανάστες» και στεγάστηκαν κάτω από το «ΡΩΜΙΟΣ» που έγινε το καινούργιο τους όνομα !......

Ίσως, όμως, διερωτηθείτε, πού τη βρήκε την ελληνική συνείδηση ο Κοσμάς ο Αιτωλός και τη μεταμόσχευσε σε χιλιάδες λαού. Η απάντηση βρίσκεται σε μία από τις πολλές αλήθειες που οι επιτήδειοι απέκρυψαν από το λαό :

Η ευλογημένη περιοχή των Αγράφων, που μέχρι τον 8^ο αιώνα λεγόταν Δολοπία, δεν είχε υποκύψει στους Ρωμαίους, ούτε τους Αυτοκράτορες του Βυζαντίου αναγνώρισε. Όταν, κατά την περίοδο της Εικονομαχίας, κατέσφαξαν τους εξάρχους που εισήλθαν στ’ Άγραφα απροσκάλεστοι- προφανώς για ν’ αμφισβητήσουν την αυτονομία τους,- ο Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Ε΄(718-775) ουδέν  έπραξε εις ένδειξιν διαμαρτυρίας !

Προσέτι να μην ξεχνούμε πώς τ’ Άγραφα παρέμειναν ελεύθερα καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, όπως, εξ’ άλλου, προβλέπεται ρητά από τη συνθήκη του Ταμασίου που οι Οθωμανοί υποχρεώθηκαν να υπογράψουν στις 10 Μαΐου 1525. Να γιατί οι Αγραφιώτες δεν χρειάστηκε να σκεπαστούν με τη βελέντζα των Ρωμιών !....

ΣΥΚΟΥΤΡΗΣ

  Δημήτρη Μιχαλόπουλου

Κανένας δεν μπορεί να ασχοληθεί με την έκδοση των έργων της Αρχαίας Γραμματείας, χωρίς να πέσει πάνω στη ζωή και τον θάνατο του Ιωάννη Συκουτρή. Πρόσφατα δύο προσωπικότητες, ο Οδυσσέας Χατζόπουλος και ο Μελέτης Μελετόπουλος, που συστηματικώς καταγίνονται με τον Αρχαίο Ελληνισμό ο πρώτος και τον Σύγχρονο ο δεύτερος, εξέθεσαν σχεδόν με λυρισμό αλλά και επιστημονική δεοντολογία τον βίο και την πολιτεία του σοφού Νεοέλληνα φιλόλογου[i]. Τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν είναι περίπου τα ίδια. Ο Συκουτρής, Μικρασιάτης με καταγωγή από την Χίο, έκανε μια αριστοτεχνική έκδοση – και μετάφραση – του πλατωνικού Συμποσίου, επιχειρώντας να εγκαινιάσει, κατά τη Μεγάλη Τετραετία[ii] του Ελευθερίου Βενιζέλου τη νεοελληνική απόδοση όλων των έργων της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας. Ο κατά το 1937 μυστηριώδης και ξαφνικός θάνατός του επέφερε τη ματαίωση της όλης προσπάθειας· μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο κάτι ανάλογο επιχείρησε να κάνει και ο Σπύρος Μαρκεζίνης, αλλά αυτή η δεύτερη προσπάθεια ματαιώθηκε, προτού ακόμα να αρχίσει η πραγματοποίησή της. Το αποτέλεσμα; Ενώ στο εξωτερικό εδώ και πολλά χρόνια κυκλοφορούν οι στερεότυπες εκδόσεις της Λειψίας και της Οξφόρδης καθώς και οι μεταφράσεις στα αγγλικά του οίκου Loeb  και στα γαλλικά της Association des Belles Lettres, στη δική μας χώρα το Κράτος δεν έστερξε να υποστηρίξει – εμμέσως έστω – τη μεταφρασμένη έκδοση των Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο μία σημαντική προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση έκανε ο «Πάπυρος»· σήμερα το βάρος ανάλογου εγχειρήματος έχει επωμιστεί ο «Κάκτος» του Οδυσσέα Χατζόπουλου. Με λίγα λόγια, ο Συκουτρής πέθανε λόγω του διωγμού που εξαπολύθηκε εναντίον του, επειδή ισχυροί κύκλοι του εξωτερικού με προσβάσεις – εξυπακούεται – στον ελλαδικό χώρο ήθελαν να αποτρέψουν την από τους Νεοέλληνες κατανόηση των επιτευγμάτων των Αρχαίων Ελλήνων. Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν τόσο ο Οδυσσέας Χατζόπουλος όσο και ο Μελέτης Μελετόπουλος – αν και ο δεύτερος ιδιαιτέρως τονίζει, όπως  το συνηθίζει άλλωστε, τον ‘φθόνο’ και τις μικρότητες που έχουν εξελιχθεί σε ‘σταθερές’ της δημόσιας ζωής στον τόπο μας.

          Τίποτα από τα ανωτέρω δεν είναι παράλογο· το ό,τι κάτι συμβαίνει με τους Αρχαίους Έλληνες συγγραφείς έχει γίνει πια σαφές· τα περί του φθόνου, της μικρότητας και της κακότητας των Νεοελλήνων είναι πασίγνωστα, μολονότι (και εδώ μπορεί κανείς να κάνει την πρώτη αντιρρητικού χαρακτήρα παρατήρησή του), δεδομένου ότι όλοι σχεδόν  οι άνθρωποι είναι δειλοί και ανόητοι, άρα και φθονεροί, εκδηλώνουν τον φθόνο τους, μόνο εάν δεν φοβούνται να τον εκδηλώσουν. Με άλλα λόγια, ο κάθε Συκουτρής είναι πάντοτε αντικείμενο φθόνου· για να μετατραπεί όμως ο φθόνος αυτός από λανθάνοντα σε φανερό και – κυρίως – έμπρακτο, πρέπει αυτοί που έχουν το εν λόγω συναίσθημα  να μη φοβούνται πια να το εκδηλώσουν· άρα η όσον αφορά τις ‘περιπτώσεις Συκουτρή’  προβολή του ‘φθόνου’, της ‘μικρότητας’ κτλ.ως γενεσιουργού αιτίας του δράματος αποτελεί τετριμμένη κοινοτυπία, που οπωσδήποτε αποπροσανατολίζει τους – έστω – ελάχιστους οι οποίοι, κατά καιρούς, θέλουν πραγματικά να καταλάβουν τι γίνεται γύρω τους.

Ο ΦΑΛΛΜΕΡΑΫΕΡ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

(Ανακοίνωση σε συνέδριο της Εραλδικής και Γενεαλογικής Εταιρείας)

 Δημήτρη Μιχαλόπουλου

Το θέμα του Φαλλμεράυερ μέχρι σήμερα εξακολουθεί να απασχολεί – αν όχι και να ταλανίζει – τους Έλληνες. Και παρ’όλο ότι τα γεγονότα παραμένουν λίγο -  πολύ γνωστά, καλό θα ήταν, νομίζω, να ξαναθυμηθούμε εδώ τις βασικές πτυχές του όλου ζητήματος.

        Α. Το 1836, ένα δηλαδή χρόνο μετά την ενηλικίωση του Όθωνα, βασιλιά της Ελλάδος, εκδόθηκε, ταυτόχρονα στη Στουτγάρδη και τη Τυβίγγη, ο δεύτερος τόμος του μνημειώδους έργου του μεγάλου Γερμανού ιστορικού Geschichte der Halbinsel Morea waehrend des Mittelalters, δηλαδή, στα ελληνικά : «Ιστορία της Χερσονήσου του Μορέα κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα». Σε αυτό, ως γνωστόν, ο Φαλλμεράυερ υποστήριξε πως οι Νεότεροι Έλληνες –και συγκεκριμένα οι Στερεοελλαδίτες και οι Πελοποννήσιοι που είχαν σηκώσει το μέγα βάρος της Επανάστασης του 1821- δεν ήταν απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων, εκείνων δηλαδή στους οποίους οφείλεται ο χρυσούς αιών του Περικλέους και τα συνακόλουθα αλλά Σλάβων και Αλβανών, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα είχαν κατακλύσει τη νότια Ελλάδα. Συνεπώς, κατέληγε ο Φαλλμεράυερ – και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί, όπως νομίζω, κανείς δεν το έχει προσέξει πολύ μέχρι σήμερα – όλοι οι Φιλέλληνες, που με διάφορους τρόπους, υποστήριξαν το επαναστατημένο Γένος μας, δεν ήταν παρά «Δον Κιχώτες».

        Β. Επικράτησε η άποψη πως στον Φαλλμεράυερ απάντησε ο ημέτερος Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος με την επίσης μνημειώδη – και κατά τη γνώμη μου αξεπέραστη μέχρι σήμερα – Ιστορία του του Ελληνικού ΄Έθνους. Αλλά όπως θα έλεγε και ένας καλός δικηγόρος, καλό είναι να θυμηθεί κανείς πότε βγήκε ο πρώτος τόμος εκείνου του εκπληκτικού έργου. Λοιπόν κυκλοφόρησε το 1860, τέσσερα χρόνια δηλαδή μετά τη λήξη του Κριμαϊκού πολέμου και – το κυριότερο – τρία μόλις χρόνια μετά τη αποχώρηση, από τον Πειραιά και την Αθήνα, των γαλλικών και βρεταννικών στρατευμάτων κατοχής. Τι σημαίνει αυτό; Κάτι πολύ απλό: Ότι το έργο του Παπαρρηγόπουλου δημοσιεύθηκε, όταν πια η ισχύς της ρωσικής μοναρχίας, μεγάλη ήδη από την εποχή της κατά το 1812 καταστροφής του Ναπολέοντα, είχε πια δραστικώς μειωθεί λόγω της νίκης των Αγγλογάλλων στην Κριμαία. Κάτι όμως που πρέπει κανείς οπωσδήποτε να κρατήσει στο μυαλό του είναι το γεγονός ότι αντικείμενο της έρευνας και, συνακολούθως, συγγραφικής εργασίας του Παπαρρηγόπουλου δεν ήταν η φυλή, με την οποία ασχολήθηκε ο Φαλλμεράυερ,  αλλά το έθνος. Και θα μου επιτρέψετε στο σημείο να επισημαίνει πως το χάσμα μεταξύ φυλής και έθνους είναι τόσο μεγάλο, ώστε συχνά να μη υπάρχει μεταξύ τους καμία πραγματική σχέση.  Οι Γάλλοι π.χ. αυτοαποκαλούνται Français και ονομάζουν τη χώρα τους    France, ενώ θεωρούν πως πρόγονοί τους ήταν οι Γαλάτες. Η ετυμολογική ρίζα όμως των λέξεων Français  και France είναι η λέξη Franc/Φράγκοι, δηλαδή η ονομασία της γερμανικής φυλής που κατέκτησε τη Γαλατία και υποδούλωσε τους Γαλάτες. Για αυτό άλλωστε και ένας από τους πρωτεργάτες της Γαλλικής Επανάστασης δεν δίστασε να προβάλει τον φυλετικό χαρακτήρα αυτής της τελευταίας, εξηγώντας ότι τα γεγονότα των ετών 1789-1792 δεν ήταν, στην ουσία, παρά ο ξεσηκωμός των υποδουλωμένων γαλατικής καταγωγής πληθυσμών ενάντια στους γερμανικής προέλευσης φεουδάρχες που τους καταπίεζαν. Θεωρώ, Κυρίες και Κύριοι, πως όλα αυτά είναι βασικής σημασίας όσον αφορά την ουσία της μεταξύ Φαλλμεράυερ και Παπαρρηγόπουλου εικονικής στην πραγματικότητα διαμάχης.

ΟΙ ΑΠΙΣΤΕΥΤΕΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΙ ΠΟΡΕΙΕΣ ΤΡΙΩΝ ΗΓΕΤΩN: SARKOZY, BUYUKANIT & MERKEL

Το άρθρο γράφτηκε ενόσω ο Γιασάρ Μπουγιουκανίτ υπηρετούσε ως επικεφαλής των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η σχέση Τουρκίας-Ισραήλ έχει σαφέστατα πλέον αλλάξει λόγω της ανόδου του ισλαμισμού και της πολιτικής εξασθένισης των Κεμαλιστών.


 Αναστασίου Γιαννά

   Η διήγησή  μας μπορεί να αρχίσει απ΄το έτος 1626. Εκείνη την χρονιά γεννήθηκε στη Σμύρνη μία πραγματικά εφιαλτική προσωπικότητα η οποία έμελε να  παίξει καθοριστικό ρόλο στην πολιτική ιστορία της Τουρκίας. Αυτός δεν  ήταν άλλος από τον Shabbetai Zevi, Εβραίο ασκεναζί (δηλαδή με καταγωγή από τη Γερμανία), του οποίου  ο πατέρας όμως  είχε γεννηθεί στην Ελλάδα, για την ακρίβεια στην... Πάτρα!
 Για τους ιστορικούς αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι, τόσους αιώνες μετά την καταστροφή του Ναού του Σολομώντος (το 70 μ.Χ.), ακριβώς όπως είχε προείπει ο Ιησούς Χριστός,  και τη διαμόρφωση του πρώτου γνωστικού ρεύματος, ο ακραίος Γνωστικισμός ξαναεμφανίστηκε στο πρόσωπο αυτού του ανθρώπου. Και καλό είναι να θυμηθεί κανείς εδώ τι σημαίνει Γνωστικισμός: Είναι θρησκευτικό σύστημα το οποίο απορρίπτει τον παραδοσιακό Ιουδαϊσμό και τιμάει τον... εωσφόρο, δηλαδή τον διάβολο, γιατί τον θεωρεί φορέα της γνώσης και, κατά συνέπεια, λυτρωτή της ανθρωπότητας. Κατά τον  Shabbetai Zevi λοιπόν, ο «φωτισμένος» έπρεπε να γευθεί το «μέλι της Αβύσσου», δηλαδή την αίσθηση του ψεύδους και της ισχύος, την απόλαυση που προσφέρουν τα σεξουαλικά όργια και τη διεστραμμένη χαρά που προκύπτει από την καταπάτηση οποιασδήποτε ηθικής αρχής. Από επιστήμονες που έχουν εγκύψει στο θέμα αυτής ειδικώς της μορφής του γνωστικισμού, ο Shabbetai Zevi θεωρήθηκε άτομο  με έντονη ψυχοπαθολογική συμπεριφορά. Και όμως...  αυτό το άτομο  κατάφερε να φτιάξει ένα τεράστιο «μεσσιανικό»  κίνημα, οι απόηχοι του οποίου παραμένουν αισθητοί μέχρι σήμερα.
    Αρχικά ο Shabbetai Zevi κήρυττε τις δοξασίες του Γνωστικισμού και, συνακολούθως, την κατάργηση κάθε παραδοσιακής θρησκείας. Πολλοί ραββίνοι πιστέψανε πως ήταν ο Μεσσίας που περίμεναν – και τον ακολούθησαν. Η Θεσσαλονίκη, η Σμύρνη και η Κωνσταντινούπολη εξελίχθηκαν στα σημαντικότερα κέντρα αυτού του μεσσιανικού/γνωστικού κινήματος. Τελικά ο Σουλτάνος ανησύχησε και έδωσε εντολή να τον πιάσουν. Και τότε ο Shabbetai Zevi λιποψύχησε μπροστά στην προοπτική τού μαρτυρικού θανάτου και ασπάστηκε το Ισλάμ, δίνοντας παράλληλα εντολή στους Εβραίους οπαδούς του να κάνουν το ίδιο αλλά μόνο εξωτερικά : «Από τα μέσα», κρυφά,   μυστικά, θα παρέμεναν πιστοί στον μεσσιανικό γνωστικισμό που είχε κηρύξει ο  Shabbetai Zevi.
Αυτό και έγινε• και οι Τούρκοι τους ονόμασαν dönme (στα ελληνικά ντονμέδες), δηλαδή αποστάτες. Σύμφωνα με επιστημονικούς υπολογισμούς, περί το 1900 ζούσαν στη Θεσσαλονίκη  περίπου 15.000 (!) ντονμέδες, χωρισμένοι σε τρεις τάξεις, τους Konyosos, τους İsmirli και τους Jakoblar (Jakobiti). Βίωναν την πίστη τους με άκρα μυστικότητα, και παντρεύονταν μόνο μεταξύ τους. Πολλοί ντονμέδες άλλωστε κατετάγησαν στον Τουρκικό στρατό, έγιναν αξιωματικοί και υπήρξαν από τους πρωτεργάτες του κινήματος των Νεότουρκων στη Θεσσαλονίκη. Στην πρώτη κυβέρνηση, πράγματι που ανέλαβε την εξουσία μετά την επανάσταση αυτών  των τελευταίων  το 1908, συμμετείχαν τρεις ντονμέδες υπουργοί, μεταξύ των οποίων και ο υπουργός των Οικονομικών Τζαβίτ μπέης. Πολλοί Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, μάλιστα, με επιμονή υποστήριζαν ότι και ο ίδιος ο Κεμάλ Ατατούρκ ήταν ντονμές. Και όπως ήδη είπαμε, ένας απ’τους ραββίνους της Θεσσαλονίκης που διεκρίθη ως στέλεχος των ντονμέδων ήταν και  ο Haim Joseph Mallah, προπάππους του σημερινού προέδρου της Γαλλίας, Nicolas Sarcozy.

Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΡΑΤΩΝ (1916-1917)

                                                                                                      26 Ὀκτωβρίου 2011, Παλαιὰ Βουλή

   Δημήτρη Μιχαλόπουλου

  

Δὲν μποροῦμε νὰ καταλάβουμε τὸ τί ἔγινε τὸ 1940, ἐὰν δὲν γνωρίσουμε τὰ γεγονότα τῶν ἐτῶν 1916-1917. Ἡ βάση, πράγματι, τοῦ πολιτεύματος τῆς 4^ης Αὐγούστου ἦταν οἱ Ἐπίστρατοι τοῦ Α΄ Παγκόσμιου πόλεμου. Αὐτοὺς τοὺς Ἐπίστρατους τοὺς σκέφτηκε, τοὺς ὀργάνωσε, τοὺς ἐμψύχωσε καὶ τοὺς ὁδήγησε στὴ μάχη ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς. Αὐτοί, οἱ Ἐπίστρατοι, ἦταν τὸ πρῶτο καί, ὁπωσδήποτε, ἕνα ἀπὸ τὰ καλλίτερα δημιουργήματά του. Ἀξίζει λοιπὸν νὰ δοῦμε –συντόμως ἐννοεῖται- τὴν ἱστορία τους.

* * *

Oἱ Σύλλογοι τῶν Ἐπιστράτων –δηλαδὴ τῶν ἐφέδρων κυρίως ὑπαξιωματικῶν καὶ στρατιωτῶν, ὅπως θὰ λέγαμε σήμερα- προσπάθησαν κατὰ τὰ ἔτη 1916-1917 νὰ κάνουνε μία πραγματικὴ κοινωνικὴ ἐπανάσταση. Γενικῶς, ὑπερασπίζονταν τὸ δικαίωμα τῆς Ἑλλάδας νὰ παραμείνει οὐδέτερη κατὰ τὸν Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Ἤ, γιὰ νὰ τὸ ποῦμε διαφορετικά: Ὑπερασπίζονταν τὴν ἐλευθερία τῆς χώρας μας, τὸ δικαίωμά της νὰ καθορίζει αὐτὴ καὶ ὄχι οἱ ξένοι τὴν ἐξωτερική της πολιτική. Παρουσίαζαν ἀκόμη τὰ ἑξῆς ἐπιμέρους –καὶ ἰδιαιτέρως ἐνδιαφέροντα- πολιτικὰ γνωρίσματα:

            

           1. Στρέφονταν κατὰ τῆς πλουτοκρατίας καὶ τῆς κοινοβουλευτικῆς δημοκρατίας, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν πολιτική της ἔκφραση.

          2. Συσπειρώνονταν γύρω ἀπὸ τὸ πρόσωπο τοῦ Βασιλιᾶ Κωνσταντίνου. Αὐτὸ ὅμως γινόταν ὄχι τόσο ἀπό προσήλωση στὸν θεσμὸ τῆς βασιλείας ὅσο λόγω  τῆς αἴγλης πού, ἐξαιτίας τῶν πολεμικῶν κατορθωμάτων μὰ  καὶ τοῦ χαρακτήρα του, περιέβαλλε τὸν βασιλιὰ Κωνσταντῖνο.

          3. Ἀποτελοῦνταν ἀπὸ ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι, λόγω τῆς ἐργασίας τους, συνδέονται στενὰ μὲ τὸν τόπο καί, εὐρύτερα, μὲ τὴ  χώρα. Ἀνθρώπους δηλαδὴ ποὺ ἀσκοῦσαν ἐπαγγέλματα «ἥσυχα καὶ ἔντιμα» - ὅ,τι δηλαδὴ παραδοσιακῶς περιγραφόταν στὴ χώρα μας ὡς ἐργαζόμενος καὶ φιλήσυχος λαός.

            4. Δὲν –καὶ τὸ τονίζω αὐτὸ τὸ δὲν- ἐπιδίωκαν τὴν ἐδαφικὴ ἐπέκταση τοῦ ἐθνικοῦ Κράτους. Αὐτὸς ἦταν καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς κύριους λόγους γιὰ τοὺς ὁποίους στρέφονταν κατὰ τοῦ Ἐλευθέριου Βενιζέλου, ποὺ ἤθελε τότε τὴν ἀνάμιξη τῆς χώρας μας στὸν Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στὸ πλευρὸ τῆς Ἀγγλίας, τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Ἀμερικῆς.

       5. Ἔδειξαν, σὲ πολλὲς περιπτώσεις, ἐχθρότητα κατὰ τῶν Κρητῶν καὶ τῶν Μικρασιατῶν - ἔστω καὶ ἐὰν ὁρισμένες ἀπὸ τὶς σχετικὲς μὲ τὴν ἐχθρότητα αὐτὴ μαρτυρίες πρέπει νὰ θεωρηθοῦν ὑπερβολικές. Ἡ κατὰ τῶν Κρητῶν ἐχθρότητα πήγαζε ἀπὸ παλαιὰ πρὸς αὐτοὺς δυσπιστία, ποὺ ὀφειλόταν σὲ γνώμη εὐρέως διαδεδομένη κυρίως στὴν Πελοπόννησο, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία περίπου τὸ μισὸ τοῦ χριστιανικοῦ πληθυσμοῦ τῆς Κρήτης εἶχε δεσμοὺς συγγένειας μὲ τοὺς ἐκεῖ γεννημένους Μουσουλμάνους. Τοὺς Μικρασιάτες, παράλληλα, περιέβαλλε ἡ ὑποψία πὼς ἐπιδίωκαν –γιὰ  λόγους προσωπικοῦ συμφέροντος- τὴν ἐμπλοκὴ τῆς Ἑλλάδας στὴν παγκόσμια σύρραξη.

Ο ΦΑΓΩΜΟΣ, Η ΦΑΓΩΜΑΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΓΩΜΑ

Θωμᾶ Θεολόγη

                                                                                           

Σέ ἐφημερίδα ἑνός Συλλόγου Κρητῶν καί κάτω ἀπό τόν τίτλο «Ελευθέριος Βενιζέλος (1864 -1936)» διάβασα ἀνακρίβειες πού συντηροῦν καί διατηροῦν τήν ἀσθένεια πού κατέφαγε τήν Ἑλλάδα. Ἡ φαγωμάρα ἦταν, ἀπό τά ἀρχαῖα χρόνια, ἡ πλέον ἐνδημική καί φονική ἀσθένεια τῆς πατρίδος μας. Τότε, ὅμως, οἱ ἡττημένοι ἐξαφανίζονταν στό ἐξωτερικό γιά νά γλυτώσουν τό τομάρι τους! Αὐτό εἶχε δύο εὐεργετικές συνέπειες:

α. Ἡρεμοῦσαν τά πνεύματα στήν Ἑλλάδα.

β. Αὐξάνονταν οἱ ἀποικίες μακράν τῆς πατρίδος.

Ἡ μεταξύ Βενιζελικῶν καί Βασιλικῶν φαγωμάρα δέν σεβάστηκε τήν παραπάνω παράδοση κι αὐτή ἡ ἐξαίρεση εἶχε ὀδυνηρές ἐπιπτώσεις στήν πατρίδα μας τά τελευταῖα 100 χρόνια! Προσέξτε μερικά ἀπό τά ἀνακριβῆ καί παραπλανητικά στοιχεῖα τοῦ ἄρθρου:

1. Τήν Ἑλλάδα τῶν 2.632.000 κατοίκων καί τῶν 64.679 τ.χλμ. πού παρέλαβε ὁ Βενιζέλος τό 1910, μέσα σέ τρία χρόνια τήν ἔφτασε στά 5.050.000 καί 120.125 ἀντίστοιχα!

Αὐτό εἶναι ἀναληθές, ἀφοῦ οἱ Βαλκανικοί Πόλεμοι – ἐξ αἰτίας τῶν ὁποίων διπλασιάστηκε ἡ Ἑλλάδα – δέν ἀποφασίστηκαν ἀπό τόν Βενιζέλο, ἐνῶ ὁ ἀποκλεισμός τῆς Β. Ἠπείρου καί τῆς Δωδεκανήσου ὀφείλεται ἀ π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ά  σ’αὐτόν, δεδομένου ὅτι:

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ Σ.ΧΑΤΖΑΡΑ

(ΕΣΗΕΑ, Παρασκευή, 11 Νοεμβρίου 2011.)

 
Δημήτρη Μιχαλόπουλου

Κυρίες καὶ Κύριοι,

Ἀγαπητὲ Σπύρο,

            Ἡ ζωή μας εἶναι γεμάτη ἐκπλήξεις· αὐτὸ σημαίνει ὅτι εἶναι ἐλάχιστα αὐτὰ γιὰ τὰ ὁποῖα μποροῦμε νὰ εἴμαστε βέβαιοι.  Κάτι λοιπὸν γιὰ τὸ ὁποῖο ἐγὼ εἶμαι πιὰ βέβαιος εἶναι πὼς ὁ Θεὸς ἔχει χιοῦμορ· καὶ σπεύδω νὰ σᾶς τὸ ἀποδείξω.

            Α) Ἐὰν κάποιος, στὴ δεκαετία τοῦ 1980, μοῦ προέλεγε ὅτι σήμερα, τὸ ἔτος 2011,  θὰ ἤμουνα ὄχι ἁπλῶς συμμαχητὴς τοῦ Σπύρου Χατζάρα ἀλλὰ φίλος καὶ περίπου συνοδοιπόρος του, θὰ τὸν θεωροῦσα τρελλό. Καὶ ὅμως... νά ποὺ βρίσκομαι ἐδῶ, γιὰ νὰ συμβάλω στὴν παρουσίαση αὐτοῦ τοῦ πολὺ σημαντικοῦ βιβλίου.

            Β) Ὅπως συνήθως γίνεται, τὸ βιβλίο ποὺ ἀπόψε σᾶς παρουσιάζουμε ἔπρεπε νὰ εἶχε γραφῆ ἀπὸ ἐπαγγελματία ἱστορικό. Καὶ ὅμως γράφτηκε ἀπὸ δημοσιογράφο, ὁ ὁποῖος, κατὰ τὴν προσφυᾶ του διατύπωση, ἔκανε ἁπλῶς ρεπορτὰζ στὴν Ἱστορία. Σᾶς θυμίζω ἐδῶ -χωρὶς καμία διάθεση νὰ ἐπαινέσω πέρα ἀπὸ τὰ ὅρια ποὺ θέτει ἡ λογική, ὅτι τὴν Τροία καὶ τὶς Μυκῆνες τὶς βρῆκε ἕνας ἔμπορος, τὴ Δωδώνη ἕνας πατριώτης καὶ τὰ βακτήρια τὰ ἀνακάλυψε ἕνας θυρωρός. Πράγματι, αὐτὸ σημαίνει ἐρασιτέχνης: ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος κινεῖται ὄχι γιὰ λόγους βιοπορισμοῦ μὰ ἀπὸ ἀγάπη καὶ μόνο γιὰ τὸ ἀντικείμενό του. Νά γιατί λοιπὸν τὰ μεγάλα βήματα ὅσον ἀφορᾶ τὶς γνώσεις μας κατὰ κανόνα γίνονται ἀπὸ ἐρασιτέχνες καὶ πολὺ σπάνια ἀπὸ εἰδικούς.

            Γ) Τὸ τρίτο καὶ περισσότερο εἰρωνικό, Κυρίες καὶ Κύριοι, εἶναι τὸ ὅτι ἡ βαρύτερη, συστηματικότερη, ἐξαιρετικὰ ἀναλυτικὴ καὶ προσεγμένη τεκμηρίωση ὅσων περιέχονται στὸ βιβλίο τοῦ Σπύρου Χατζάρα μᾶς τὴ δίνει ὁ Κίσσινγκερ. Ναί, ναί, ὁ γνωστός μας Κίσσινγκερ, ἡ διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ ὁποίου ἀφορᾶ στὴ διαμάχη τοῦ Μέττερνιχ (τὸν ὁποῖο ὁ Κίσσινγκερ θεωρεῖ πρότυπό του) καὶ τοῦ Καποδίστρια. Δύο καὶ μόνο τύποι ἀνθρώπων ὑπάρχουνε στὸν κόσμο μας, μᾶς τονίζει ὁ Κίσσινγκερ: Τύποι Μέττερνιχ καὶ τύποι  Καποδίστρια. Οἱ τύποιΜέττερνιχ/Κίσσινγκερ ἐνδιαφέρονται μόνο γιὰ τὸ στιγμιαῖο συμφέρον τὸ δικό τους καὶ τῶν ἀνθρώπων τους· οἱ τύποι Καποδίστρια προσπαθοῦν νὰ στρέψουν πρὸς τὸ καλλίτερο καὶ ὡραιότερο τὴν πορεία ὁλόκληρου τοῦ κόσμου μας. Εἶναι ἡ ἀέναη πάλη τοῦ κακοῦ ἐνάντια στὸ Καλό...

            ... Ἕνα δραματικὸ στιγμιότυπο τῆς ὁποίας ἐναργῶς μᾶς περιγράφει ὁ Σπύρος Χατζάρας στὸ δίτομο ἔργο του.

            Δὲν θέλω νὰ σᾶς κουράζω· ἔτσι, θὰ σᾶς πῶ μὲ λίγα λόγια τί μᾶς προσφέρει αὐτὸς ὁ λαμπρὸς ἐρασιτέχνης ἱστορικός. Τί μᾶς μαθαίνει, μὲ λίγα λόγια. Αὐτὰ εἶναι τὰ ἑξῆς:

            Α) Ἡ ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδας ὀφείλεται στὸν Ἰωάννη Καποδίστρια. Αὐτὸ -σᾶς τὸ ξαναλέω- μόνο ὁ Κίσσινγκερ τὸ ἔχει πεῖ μέχρι τώρα, ὁ ὁποῖος μάλιστα χαρακτήρισε ἐκεῖνο τὸν μεγάλο ἄνθρωπο Πανέλληνα. Ὁ Καποδίστριας ὑπῆρξε, πράγματι, ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἐπανάστασης· αὐτὸ ἐμμέσως πλὴν σαφῶς μᾶς τὸ λέει ὁ ἴδιος ὁ Κολοκοτρώνης.

            Β) Ἡ ἱστορία τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας εἶναι ἐν πλείστοις φτιαχτὴ καὶ γράφηκε εἴτε γιὰ νὰ συγκαλυφθοῦν τὰ πραγματικὰ γεγονότα ἢ γιὰ νὰ ἐξυπηρετηθοῦν συμφέροντα.

            Γ) Τὸ πρῶτο ἀνεξάρτητο Ἑλληνικὸ Κράτος ἦταν ἐκεῖνο τῶν Ἰονίων Νήσων κατὰ τὴ διάρκεια τῆς περιόδου 1800-1807. Αὐτὸ φαίνεται πὼς ὑπῆρξε τὸ πρότυπο γιὰ τὴ δημιουργία τῆς ἀνεξάρτητης Ἑλλάδας. Ὑπενθυμίζω ἐδῶ ὅτι καὶ μετὰ τὸ 1815, ὁπότε τὰ Ἑπτάνησα τὰ πήρανε οἱ Ἄγγλοι, θεωρητικῶς τὸ Ἰόνιο Κράτος ἦταν ἀνεξάρτητο, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα ἡ κυβέρνηση τοῦ Λονδίνου τὸ μετέτρεψε σὲ βρεταννικὸ προτεκτοράτο.

            Δ) Ἡ Ἐπανάσταση ἦταν νὰ ἀρχίσει πολὺ νωρίτερα ἀπὸ τὸ 1821, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἔγινε, ἐπειδὴ δὲν τὸ ἐπέτρεπαν κυριολεκτικῶς οἱ διεθνεῖς συγκυρίες.

ΧΡΗΜΑ, ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Δημήτρη Μιχαλόπουλου 

"Προδημοσίευση τοῦ προλόγου τοῦ βιβλίου "Χρυσός καὶ Ἐργασία στὴ Νέα Οἰκονομία", στὸ ὁποῖο ἐπιχειρεῖται ἡ ἐπιστημονικὴ/ἱστορικὴ προσέγγιση τοῦ φαινομένου 'Φασισμός'῾

Η οικονομία είναι για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για την οικονομία. Αυτήν την απλή, θεωρητικώς αυτονόητη μα σήμερα ξεχασμένη αρχή ξαναφέρνει στην επιφάνεια το βιβλιαράκι Oro e lavoro nella nuova economia. Είχε εκδοθεί στην Ιταλία, από το Εθνικό Ινστιτούτο Φασιστικής Κουλτούρας, κατά το 1941, όταν δηλαδή είχε πια αρχίσει ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος. Ο συγγραφέας παραμένει άγνωστος. Έτσι, το μόνο που σχετικώς μπορεί να διαβεβαιώσει κανείς είναι ότι όσα  σε αυτό περιέχονται έχουνε σήμερα σημασία μεγαλύτερη από οποτεδήποτε άλλοτε. Και είναι ακριβώς η επικαιρότητα αυτή που καταδεικνύει ότι, πέρα από τα γενικώς γνωστά, βασικό αίτιο της σύρραξης των ετών 1939-1945 υπήρξε η οικονομία.

 Ο Φασισμός, πράγματι, ήταν η ευρωπαϊκή απάντηση στη μεγάλη κρίση που, κατά τα τέλη του 18^ου αιώνα, εκδηλώθηκε στη Γαλλία. Η τότε ανατροπή της βασισμένης στον φεουδαλισμό μοναρχίας έθεσε ξανά το πρόβλημα της ορθής διακυβέρνησης. Εφόσον η απολυταρχία είχε καταρρεύσει και εφόσον οι βασιλιάδες  έπαψαν πια να θεωρούνται, κατά την προσφυέστατη διατύπωση του δικού μας Κολοκοτρώνη, «όντα θεϊκά», ποιο θα μπορούσε να είναι το νέο καθεστώς που θα εξασφάλιζε τη συνοχή και ευημερία της κοινωνίας των ανθρώπων; Η παλινόρθωση τής σε βαθμό αποβλάκωσης διεφθαρμένης βασιλείας; Ούτε  συζήτηση. Μήπως καθεστώς  βασισμένο στον υλισμό και ατομικισμό που επαγγέλλονταν οι Ιακωβίνοι; Και βέβαια όχι, γιατί αυτοί οι τελευταίοι το μόνο που στάθηκαν ικανοί να ‘δημιουργήσουνε’ υπήρξε μια κατάσταση αιματηρού χάους, από το οποίο έσωσε τη Γαλλία μόνο ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Ούτε οι –δήθεν- Χριστιανοί μονάρχες λοιπόν αλλά ούτε και οι «λυσσαλέοι» επαναστάτες. Θα έπρεπε λοιπόν να δομηθεί σύστημα όχι μόνο διακυβέρνησης αλλά και σκέψης, χάρη στο οποίο ο άνθρωπος θα μπορούσε δυναμικώς να ενταχθεί στον ιστορικό ρουν - μέσω του αγώνα στον οποίο αποδύεται προκειμένου να συντηρηθεί και να επιβιώσει. Ο αγώνας αυτός συνδέει τον άνθρωπο με το παρελθόν τής οικογένειας, του Λαού και του Έθνους του και τον κάνει ικανό να συμβάλει στη σφυρηλάτηση του μέλλοντος τόσο της χώρας όπου γεννήθηκε και ζη όσο και, ευρύτερα, ολόκληρου του κόσμου μας.

Χάρη στον αγώνα αυτόν, τέλος, ο άνθρωπος κατακτάει τη δυνατότητα να εναρμονίσει τον εαυτό του με εκείνη την ανώτερη αντικειμενική Θέληση, που συμβατικώς και παραδοσιακώς καλείται «Θεός». Αυτή ακριβώς η Θέληση, που κατά πολύ ξεπερνάει το άτομο και μπροστά στην οποία ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τα όρια της  δικής  του πεπερασμένης ύπαρξης, είναι η μόνη ικανή να μεταβάλει το ανθρώπινο ον από ύπαρξη που βωλοδέρνει σε κόσμο ακατανοήτως χαώδη σε υπεύθυνο μέλος κοινωνίας πνευματικής. «Παραμένει γεγονός ότι [εμείς οι άνθρωποι] είμαστε δημιουργήματα άβουλα, αλλά πάνω από εμάς υπάρχει μία Δύναμη δημιουργική. Το να την αρνηθεί  κανείς αποτελεί παραλογισμό», είχε τονίσει ο Αδόλφος. Ο άνθρωπος, κατά συνέπεια, μπορεί να βρει τη σωτηρία του, «μόνο εάν γονατίσει μπροστά στη Θεία Πρόνοια» και σταματήσει  να επαναστατεί   ενάντια στους διαχρονικής εμβέλειας νόμους της φύσης. Η επίτευξη αυτής της σωτηρίας αποτελεί  τον ύψιστο σκοπό του Φασισμού. Να κάνει, συγκεκριμένα, αισθητό στον Λαό ένα κόσμο που, συνήθως, μόνο οι άγιοι και οι ήρωες είναι σε θέση να αντιληφθούν.