ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ ΑΛΛΑΖΟΥΝ Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΜΕΝΕΙ

Γράφει ο Αναστάσιος  Γιαννάς

Alexandre Seon Η λύρα του Ορφέα

Ένας οπαδός της δεξιάς, ένας του μαρξισμού και ένας του φιλελευθερισμού, στην Ευρώπη (Ιταλία, Γαλλία, Αυστρία, κ.λπ.) των μέσων του προηγούμενου αιώνα, τι το κοινό είχαν; Τίποτα θα μου πείτε. Και όμως είχαν κάτι, που υπερέβαινε τις ιδεολογίες  στις οποίες, για τον α΄ ή β΄ λόγο πίστευαν. Eίχαν αισθητική. 

Τι σημαίνει αυτό; θα διερωτηθεί κάποιος. Ας ορίσουμε λοιπόν τι εννοούμε με τον όρο αισθητική. Δεν θα αναφέρω τους  φιλοσοφικούς ορισμούς, που κατά καιρούς έχουν δοθεί όσον αφορά  αυτήν την έννοια, αλλά θα προτιμήσω κάτι πιο ποιητικό : Είναι το ψυχικό κάλλος, που  σμιλεύει  την νοητική και υλική πραγματικότητα, προσδίδοντάς της  χάρη, ομορφιά και ευγένεια.

                

 Επειδή όμως η ιδιότητα του «ψυχικού κάλλους» μπορεί να αποδοθεί μόνον σε λίγους ανθρώπους και άρα δεν ενδείκνυται για μαζικούς χαρακτηρισμούς, θα την αντικαταστήσω με τον όρο «εσωτερική κομψότητα». Αυτή η εσωτερική κομψότητα λοιπόν, μπορεί να είναι είτε έμφυτη, είτε δημιούργημα μιας κουλτούρας ή όπως συνήθως συμβαίνει, και των δύο μαζί. Η επιλογή της ιδεολογίας, πράγματι, την οποία κάποιος έχει ενστερνιστεί μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες: έλλειψη γνώσεων ή αντίθετα επάρκεια γνώσης, λανθασμένη ή σωστή αντίληψη του κοινωνικού γίγνεσθαι, κοινωνικές  επιρροές κ.λπ. Η αισθητική, όμως,  όλα αυτά τα ξεπερνά, διότι η έδρα της βρίσκεται σε ένα ψυχικό κέντρο πιο βαθύ από τα υπόλοιπα. Φανταστείτε μία σειρά φωτογραφιών πάνω σε  δύο τοίχους: οι φωτογραφίες δείχνουν τους οπαδούς της αριστεράς, τους οπαδούς της δεξιάς, τους επαναστάτες και τους αστούς. Στον κάθε ένα από τους δύο τοίχους υπάρχουν οι ίδιες φωτογραφίες. Όμως οι φωτογραφίες του δεύτερου τοίχου φωτίζονται από ένα όμορφο, γλυκό, κιτρινωπό φως, ενώ αυτές του δεύτερου τοίχου δεν φωτίζονται καθόλου. Κάπως έτσι λειτουργεί η αισθητική και ξεπερνά ιδεολογίες, απόψεις, πιστεύω.

Λοιπόν νομίζω ότι στην σημερινή Ελλάδα, την κοιτίδα της αισθητικής, υπάρχει μεγάλη έλλειψη αυτού του στοιχείου·  και αυτό  είναι ένας από τους κύριους παράγοντες της παρακμής μας, διότι η αισθητική δημιουργεί ηθική και ανώτερο πολιτισμό. Αυτή η έλλειψη οφείλεται σε ιστορικά, κοινωνικά, πολιτιστικά και παιδαγωγικά αίτια. Τα ιστορικά αίτια πρέπει να αναζητηθούν στα τετρακόσια χρόνια Οθωμανικής σκλαβιάς, με άλλα λόγια στην υποτέλεια σε έναν βάρβαρο κατακτητή, αλλά και στους συνεχείς πολέμους, δηλαδή τη Μικρά Ασία, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που προκάλεσαν ψυχική σκλήρυνση, αλλά και (ίσως το πιο σημαντικό), προξένησαν τον θάνατο ενός μεγάλου αριθμού άξιων Ελλήνων· και τέλος, στον εμφύλιο πόλεμο που χειροτέρεψε ακόμη περισσότερο τα πράγματα. (Αν το σκεφτείτε, δεν έχουμε περάσει και λίγα.) 

Τα κοινωνικά αίτια, οφείλονται στις πολιτικές τάξεις, οι οποίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να μπορέσουν η καθεμία να κρατηθεί στην εξουσία, χειρίστηκαν όλα τα θέματα που αφορούν το κοινωνικό γίγνεσθαι με άκομψο τρόπο και, επιπλέον, προώθησαν παντού άτομα χαμηλής ποιότητας  για λόγους ψηφοθηρίας και απόκτηση πολιτικής πελατείας. Το ίδιο φυσικά έκαναν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης: δεν είχε σημασία τι ήσουν αλλά με ποιον ήσουν. 

Στα πολιτιστικά αίτια, τέλος, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η διάδοση (και ο έπαινος) της ρεμπέτικης μουσικής και του χαμηλής ποιότητας λαϊκού τραγουδιού. (Μια εποχή, σε κάθε πόλη υπήρχε και ένα μπουζουξίδικο, ‹‹πολιτιστικό κέντρο›› κατά τον Ευάγγελο Γιαννόπουλο του ‹‹δοξασμένου› ΠΑΣΟΚ.) Έτσι, στη γη του Ορφέα και του Απόλλωνα, η κλασσική μουσική είναι ουσιαστικώς ανύπαρκτη. 

Συμβολή  στο αντιαισθητικό πνεύμα είχαν και τα τηλεοπτικά θεάματα, που ιδιαίτερα μετά την επικράτηση της ιδιωτικής τηλεόρασης, άρχισαν να γίνονται άκομψα έως και χυδαία. Επίσης, να μην το ξεχάσουμε αυτό, η απουσία μιας καλαίσθητης και νοηματικής (ας μου επιτραπεί αυτός ο όρος) αρχιτεκτονικής, η οποία θα χάριζε στους κατοίκους των πόλεων ψυχική και πνευματική ανάταση. (Για ποια αρχιτεκτονική μιλάμε όμως, όταν μία πολιτική τάξη ανέχτηκε την κατασκευή ενός τέτοιου μουσείου στην Ακρόπολη). 

Η διδαχή της αισθητικής στην αρχαιότητα

Στην παιδεία, τέλος, διαπιστώνουμε την απουσία της μουσικής καλλιέργειας και, γενικότερα, της μύησης στην υψηλή τέχνη, καθώς και την παντελή έλλειψη αισθητικής καλλιέργειας, νοούμενης ως άσκηση στην δημιουργία ιδεατών μορφών πνευματικού κάλλους. Πρέπει λοιπόν να αλλάξουν πολλά πράγματα σε όλους τους τομείς του Ελληνικού κοινωνικού γίγνεσθαι, έτσι ώστε σιγά-σιγά ο Ελληνικός Λαός, να ξαναβρεί αυτό που ο ίδιος κάποτε δημιούργησε. Νομίζω, βέβαια, ότι το σημερινό πολιτικοκοινωνικό σύστημα (τα ίδια τα κόμματα είναι αντιαισθητικά) δεν έχει καμία διάθεση να κάνει κάτι τέτοιο, διότι ενστικτωδώς κατανοεί ότι η αισθητική καλλιέργεια θα οδηγήσει τους πολίτες να μην ανέχονται τα παρακμιακά πολιτικά φαινόμενα και ότι, ο άνθρωπος με υψηλή αισθητική, θα κάνει τις όποιες περιπλανήσεις του, αλλά στο τέλος, θα βρει ότι το λιμάνι του είναι η  Παραδοσιακή  Δεξιά.

Υ.Γ. Μια και προηγουμένως μίλησα για την μουσική, θέλω να αναφερθώ σε κάτι που σχετίζεται με αυτό το θέμα, αλλά ταυτόχρονα και το ξεπερνά, γιατί αγγίζει όλο το πολιτιστικό Ελληνικό τοπίο: Ο Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός υπήρξε το αποτέλεσμα της ανάμειξης, στη σωστή αναλογία, του Απολλώνιου και Διονυσιακού στοιχείου. Το ίδιο και ο Βυζαντινός. Στη σύγχρονη Ελλάδα, προωθήθηκε, σκοπίμως, αποκλειστικά το Διονυσιακό στοιχείο, το οποίο όταν λειτουργεί από μόνο του, οδηγεί σε εξάρσεις ή πτώσεις του θυμικού (στην καλύτερη περίπτωση) και σε εκχυδαϊσμό ή παράκρουση στη χειρότερη.