Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ

Άρθρο  του  Claudio Mutti 

Μετάφραση & σχολιασμός: Ιωάννης  Αυξεντίου

Ναϊτες ιππότες παίζουν σκάκι

Η γεωπολιτική ως μέθοδος έρευνας, δεν περιορίζεται να εργάζεται πάνω στις διεθνείς σχέσεις και στα στρατιωτικά γεγονότα.Μεταξύ των παραγόντων που αυτή προσπαθεί να προσδιορίσει και να κατανοήσει, πρέπει να συμπεριληφθεί και ο θρησκευτικός παράγοντας. 

Εάν  τον 19ο αιώνα και ακόμη στο πρώτο μισό του 20ου  η εκκοσμικευμένη intelligencija της Δύσης  είχε υποθέσει την σταδιακή και αναπόφευκτη  εξαφάνιση της θρησκείας, ως τελικό αποτέλεσμα του οικονομικού και κοινωνικού εκσυγχρονισμού, το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα  έδειξε την αβασιμότητα αυτής της προσμονής.

Πράγματι, παρόλο που η μοντερνοποίηση έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις, εδώ και μερικές δεκαετίες σε διάφορες περιοχές του πλανήτη,  παρατηρείται  το φαινόμενο μιας  θρησκευτικής αναβίωσης που, καθορίστηκε εμφατικά από τον  Gilles Kepel  ως η “ρεβάνς  του  θεού”, οδήγησε μερικούς  παρατηρητές να μιλήσουν ακόμη και για μία  επαναφορά στον ''προ-της εκκοσμίκευσης- κόσμο''.

Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις αυτού του φαινομένου γίνονται εμφανείς, εφόσον ληφθεί υπ’όψη ότι, συνήθως, η θρησκευτική πεποίθηση συμβάλει αποφασιστικά στην ενίσχυση της  αίσθησης της ταυτότητας ενός λαού ή μιας κοινότητας  λαών ή ακόμη, σε ορισμένες περιπτώσεις, αναδιαμορφώνει την ίδια την ταυτότητα. Στον μουσουλμανικό κόσμο, για παράδειγμα, εμφανίζεται συχνά η τάση, σε στιγμές έκτατης ανάγκης, να εντοπίζουν την κύρια πηγή της ταυτότητας τους στην θρησκευτική κοινότητα, δηλαδή μία ταυτότητα που καθορίζεται όχι από εθνικά ή γεωγραφικά κριτήρια, αλλά από το Ισλάμ. Στην Ινδία, μία νέα Ινδουιστική ταυτότητα διαμορφώνεται, ως απάντηση στις εντάσεις και την αλλοτρίωση που δημιουργεί  η  μοντερνοποίηση. Στην  Ρωσία, η θρησκευτική αναγέννηση είναι το αποτέλεσμα της  ένθερμης  επιθυμίας να βρει μία ταυτότητα, που μπορεί να προσφερθεί μόνον από την Ορθόδοξη  Εκκλησία, ο μόνος δεσμός που ακόμη δεν αποκόπηκε από το χιλιετές παρελθόν του έθνους.

Έτσι, πριν μία περίπου εικοσαετία,  οι μελετητές της γεωπολιτικής  έπρεπε να λάβουν υπόψη τους την αυξανόμενη γεωπολιτική βαρύτητα των θρησκειών, οι οποίες  κατά κάποιο τρόπο είχαν αντικαταστήσει τις ιδεολογίες του διπολικού κόσμου.

 Οι θρησκείες έγραφε ο στρατηγός Jean, “διαδραματίζουν σε μερικές περιπτώσεις  έναν ρόλο ενωτικό και ενισχύουν την εθνική ταυτότητα ,όπως στην Πολωνία,  αλλά σε άλλες περιπτώσεις έχουν έναν διχαστικό ρόλο,όπως στην Βοσνία ή στην Τσεχοσλοβακία  και όπως θα μπορούσε να συμβεί στην Ουκρανία, αλλά  και στην ίδια την Δύση  μεταξύ προτεσταντικών χωρών και καθολικών, μεταξύ αυτών των δύο τελευταίων και των Ορθοδόξων, όπως και μεταξύ Χριστιανισμού και Ισλάμ, μεταξύ Ισλάμ και Ινδουισμού, και ούτω καθεξής. Ο θρησκευτικός παράγοντας  επιβεβαιώνεται ως θεμελιώδης παράμετρος της γεωπολιτικής, όταν παρατηρούμε τα ''θρησκευτικά τοπία''  που αντιστοιχούν  στις περιοχές κρίσεων και συγκρούσεων όπως στην Ουκρανία, το Ιράκ και την Παλαιστίνη.

 Η Ουκρανία είναι μέρος μιας  πολυθρησκευτικής περιοχής, που κατοικείται κυρίως από Ορθόδοξους και Καθολικούς πληθυσμούς• η επικράτεια της  διασχίζεται  από το τείχος που χωρίζει τον Καθολικισμό από την ορθοδοξία, έτσι ώστε το δυτικό μέρος, Ελληνο-καθολικής ομολογίας (Ουνίτες), κοιτά προς την Ευρώπη, ενώ το ανατολικό, Ορθόδοξο, στρέφεται προς την Ρωσία. Πρόκειται λοιπόν για μία τυπική ''χωρισμένη χώρα'' εάν θέλουμε να αναφερθούμε στην άποψη του  θεωρητικού της ''σύγκρουσης των πολιτισμών'', ο οποίος, υπογραμμίζει το  ''βαθύ πολιτιστικό χάσμα που χωρίζει την ανατολική Ορθόδοξη Ουκρανία και την δυτική Ουνιτική Ουκρανία.

Ακόμη και στο Ιράκ, η κατάσταση της πολιτικής αστάθειας σχετίζεται με την κατανομή του πληθυσμού σε διαφορετικές εθνο-θρησκευτικές ομάδες.Μετά την καταστροφή του Μπααθικού κράτους, η διαίρεση σε τρεις ξεχωριστές οντότητες (σιιτική,  σουνιτική και κουρδική), καθορίζεται από  ένα Σύνταγμα που θεσπίζει την ομοσπονδιακή μορφή, την αποδυνάμωση της κεντρικής κυβέρνησης,  και διατηρεί μόνο τις αποφάσεις που αφορούν την άμυνα και την εξωτερική πολιτική. Σε μία  τέτοια  κατάσταση, δεν ήταν δύσκολο για τις τρομοκρατικές ομάδες υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ και από τους συμμάχους τους  στον Κόλπο , να ιδρύσουν στα σουνιτικά εδάφη του Ιράκ ένα υποτιθέμενο ''χαλιφάτο''. Αλλά και αυτό το τραγελαφικό φαινόμενο αποτελεί ένα αντικείμενο της «Γεωπολιτικής των θρησκειών», επειδή το αυτοαποκαλούμενο «χαλιφάτο» του λεγομένου  ''Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και της Συρίας" (ISIS) είναι εμπνευσμένο από  μία σεχταριστική ιδεολογία η οποία έχει τις ρίζες της στον  Ουαχαμπισό. (Σημ.Mετ.: Μία άκρως απόρρητη έκθεση της Γενικής Διεύθυνσης Στρατιωτικών  Πληροφοριών του Ιράκ, με τίτλο "Η  εμφάνιση   και οι ιστορικές ρίζες του Ουαχαμπισμού" η οποία συντάχθηκε τον Σεπτέμβριο του 2002 και κυκλοφόρησε στις 13 Μαρτίου του 2008 από την Αμερικανική Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών, μεταφρασμένη στα Αγγλικά, επισημαίνει τις εβραϊκές-Ντονμέ ρίζες του ιδρυτή του Ουαχαμπισμού, του εν λόγω  Muhammad ibn Abd al-Wahhāb [Σε αυτόν έχουμε αναφερθεί σε παλαιότερο άρθρο του Θεόδοτου με τίτλο Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις της δράσης των Ντονμέδων]. Ένα μεγάλο μέρος των πληροφοριών συγκεντρώθηκαν από τα απομνημονεύματα ενός κυρίου ονόματι Humfer. Aυτός ήταν Βρετανός κατάσκοπος, ο οποίος χρησιμοποίησε το όνομα «Μωάμεθ» και, όπως φαίνεται, ήταν ένας Εζέρος (δηλαδή από το Αζερμπαϊτζάν) που μιλούσε τουρκικά, περσικά και αραβικά. Αυτός ήρθε σε επαφή με τον Wahhab στα μέσα του 18ου αιώνα, με σκοπό τη δημιουργία μιας αίρεσης του Ισλάμ, που τελικά θα επέφερε μία αραβική εξέγερση κατά των Οθωμανών, ώστε να ανοίξει το δρόμο για την ίδρυση ενός ιουδαϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.)

Όσον αφορά την Παλαιστίνη, η αυθεντική φύση του σιωνιστικού καθεστώτος δεν μπορεί να επιλυθεί απλουστευτικά ως ένας εδαφικός σφετερισμός εμπνευσμένος από μία εθνικιστική ιδεολογία, ούτε μπορεί να μειωθεί σε μία εγκληματική απόπειρα να υπαγάγει την Παλαιστίνη σε εθνοκάθαρση με την εξόντωση και εκδίωξη του γηγενούς πληθυσμού. Πράγματι, αν και το σιωνιστικό σχέδιο είναι το αποτέλεσμα μιας κοσμικής εβραϊκής σκέψης, παρά ταύτα οι ρίζες του βυθίζονται σε έναν μεσσιανισμό που έχει εκτραπεί, έτσι ώστε να μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το εβραϊκό κράτος δεν είναι ένα εθνικιστικό κράτος που χρησιμοποιεί την θρησκεία για να πραγματοποιήσει τα σχέδια του, αλλά, αντίθετα, ότι είναι ένα κράτος φαινομενικά κοσμικό, που χρησιμοποιείται από μία ''σκοτεινή μεταφυσική'' για να πραγματοποιήσει τα σχέδια της: μία παραποίηση της εβραϊκής θεοκρατίας και μία ανίερη αποκατάσταση της πνευματικής και κοσμικής κυριαρχίας του εβραϊκού λαού. Μία τέτοια προοπτική  μας οδηγεί να θεωρήσουμε ότι η παλαιστινιακή αντίσταση δεν εξαντλεί το νόημά της στην διάσταση ενός τραγικού και ηρωικού αγώνα για την επιβίωση, αλλά ότι ο παλαιστινιακός λαός εκπληρώνει την λειτουργία ενός πραγματικού Κατέχον (=αυτό που συγκρατεί), που εμποδίζει την ανοικοδόμηση του Ναού που σχεδιάζεται από τους  ''φανατικούς της Αποκάλυψης".

ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ: Στην εποχή  μας  σπάνια  οι θρησκευτικές  διαφορές  από μόνες τους, οδηγούν σε  γεωπολιτικές  συγκρούσεις. Τις περισσότερες φορές  αυτές τις διαφορές τις εκμεταλλεύονται και τις  οξύνουν τεχνηέντως, είτε εκείνες οι κρύφιες δυνάμεις που  θέλουν να ελέγχουν τον πλανήτη, είτε τα εθνικά-κρατικά συμφέροντα .Θα μπορούσαμε λοιπόν να ισχυριστούμε, ότι οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί χρησιμοποιούν τις θρησκείες, και όχι το αντίθετο. Βέβαια, υπάρχουν και εξαιρέσεις, όπως  στην τελευταία περίπτωση που αναφέρεται στο άρθρο.