ΟΙ ΚΑΛΟΙ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΛΕΓΟΜΑΣΤΕ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΟΙ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ 21o ΑΙΩΝΑ.

Άρθρο του Marcelo Veneziani

Μετάφραση: Θεόδωρος Λάσκαρης  

“…σε εκείνο το σημείο όπου τα ριζωμένα

 μετατρέπονται  σε  ριζοσπαστικά”

Για να χρησιμοποιήσουμε την παλιά αυτοκινητιστική ορολογία, οι συντηρητικοί είναι το φρένο, οι προοδευτικοί ο επιταχυντής και οι κεντρώοι  ο συμπλέκτης. Αν και ο αυτοματισμός έκανε αργότερα τα πετάλια περιττά, η παραβολή συνεχίζει να καταδεικνύει ότι στην πολιτική όπως και στη ζωή χρειάζονται τόσο οι συντηρητικοί όσο και οι καινοτόμοι.

Ωστόσο, η δική μας χώρα είναι στάσιμη ή γυρίζει στο κενό, γκαζωμένη ακόμα και με  χειρόφρενο. Είναι δυναμική στα λόγια αλλά  στην πραγματικότητα  σε κατάσταση ηρεμίας. Δηλαδή είναι μια χώρα ιδεολογικά προοδευτική αλλά πρακτικά στάσιμη. Το επίθετο του ‘συντηρητικού’ παραμένει μεταξύ των χειρότερων προσβολών που μπορούν να απευθυνουν σε κάποιον. Ακόμη και οι ίδιοι οι συντηρητικοί προσβάλλονται. Αυτό καθιστά ιδιαίτερα αξιέπαινο το έργο του Gennaro Malgieri με τίτλο Συντηρητικοί Ευρωπαίοι του 20ου αιώνα, μία ανθολογία που δημοσιεύτηκε για τα Βιβλία του Borghese και συγκεντρώνει είκοσι ένα μεγάλους συντηρητικούς. Στο όμορφο εισαγωγικό του δοκίμιο, ο Malgieri προσφέρει στον αναγνώστη μία συνολική εικόνα, παρουσιάζει την ιστορία και τη φαινομενολογία της και σωστά ορίζει τη συντηρητική θέση όχι ως μία ιδεολογία αλλά ως ένα όραμα του κόσμου. Η ημερομηνία γέννησής της είναι δύσκολη και αμφιλεγόμενη. Με μία ευρεία έννοια συντηρητικοί ήταν επίσης σπουδαίοι συγγραφείς της αρχαιότητας.

Περιοριζόμενοι στη νεωτερικότητα, η συντηρητική σκέψη αναδύεται την επομένη της γαλλικής επανάστασης, με το δοκίμιο του Edmund Burke και τους αφορισμούς του Rivarol. Σε ιστορικό επίπεδο, ο Malgieri έχει δίκιο, η επίσημη γέννηση του συντηρητισμού μπορεί να χρονολογηθεί το 1818  με τη  γέννηση της εφημερίδας Le Conservateur  από το  Chateaubriand. Το ιστορικό υπόβαθρο είναι το Συνέδριο της Βιέννης, αν και για το γεγονός αυτό είναι πιο σωστό να μιλάμε για Αποκατάσταση και όχι για Συντήρηση, δηλαδή επιστροφή στο καθεστώς  quo ante, αποκατάσταση και όχι συνέχεια, που αντίθετα  είναι ο άξονας  του συντηρητισμού.

Σήμερα το θέμα φαίνεται περιττό γιατί ο αυτοματισμός απαλείφει τις συντηρητικές και προοδευτικές επιλογές και εξουδετερώνει την πολιτική. Και μετά κυριαρχεί το ηλίθιο αποκαλυπτικό κλισέ, ότι δεν υπάρχει τίποτα για να συντηρηθεί: ε αφού είναι έτσι, τότε προτείνω να πηδήξετε από το παράθυρο αφού δεν έχει έννοια να συντηρήστε στη ζωή…

  

Εάν δεν καλλιεργείς τη μνήμη, εάν δεν αγαπάς την ιστορία σου, την παράδοσή σου, το παρελθόν σου και τις δόξες του και τα πράγματα που υπάρχουν, δεν θα μπορέσεις ποτέ να τα προστατέψεις και να τους δώσεις αξία.  

Το άλλο θέμα πάνω στο οποίο επιμένω είναι η κάθετη σύνδεση. Είναι αναγκαίο να ζούμε συνδεμένοι, αλλά όχι μόνον στο παρόν μας και όχι μόνον σε πλάτος αλλά και στο παρελθόν σε βάθος. Στην οριζόντια σύνδεση, εγγυημένη ιδιαίτερα από το διαδίκτυο, είναι καλό να προσθέσουμε την κάθετη σύνδεση, με την ιστορία από την οποία προερχόμαστε. Ο συντηρητικός βασίζει την πρότασή του και το όραμά του πάνω σε ένα σύμφωνο αίματος και ψυχής μεταξύ των γενεών. Δεν είναι απλά ένα ‘άτομο’ αλλά ένας κληρονόμος σε εγκυμοσύνη. Ακόμη ένας άλλος λόγος: στην εποχή της γρήγορης κατανάλωσης της ζωής, των αισθημάτων, των δεσμών, των εμπορευμάτων, είναι όμορφο να ανακαλύπτεις την χαρά των πραγμάτων που διαρκούν, τη συνέχεια μιας ζωής και να ανακαλύπτεις μέσα στην πλήρη  κίνηση και μεταβολή σταθερά σημεία και στέρεες αναφορές. Αν και εχθρός της αισιοδοξίας, ο συντηρητικός δεν υποκύπτει στον καταστροφισμό, γιατί το μακρινό βλέμμα του του επιτρέπει να πει ότι δεν πηγαίνουμε ούτε προς το καλύτερο δυνατό κόσμο ούτε προς την καταστροφή, οι δυσκολίες αλλάζουν όψη μεν αλλά είναι πάντα υπαρκτές. Δεν πρόκειται για το τέλος του κόσμου λοιπόν, απλώς κλείνει ένας κύκλος, κλείνει μία εποχή, δεν είναι η αποκάλυψη. Nihil sub sole novi (Τίποτα δεν είναι καινούριο κάτω από τον ήλιο) ή καλύτερα, σε κάθε μεταβολή υπάρχουν αναλογίες, επαναλήψεις και σταθερές. Σε κάθε κέρδος υπάρχει μία απώλεια και αντίστροφα. 

Τέλος, υπάρχει ακόμη ένας λόγος που τους  συγκεντρώνει όλους: ο συντηρητικός δεν είναι ανταγωνιστής των αλλαγών, της ανάπτυξης και της τεχνικής αλλά θέλει να τις αντισταθμίσει. Σήμερα περισσότερο από εχθές η συντήρηση είναι μία αρχή αντιστάθμισης και όχι αντίδρασης ή εναντίωσης στην πραγματικότητα. Ο συντηρητικός ισορροπεί την βιασύνη με την βραδύτητα, το πλανητικό με το τοπικό, την τεχνική με την κουλτούρα, το τεχνητό με το φυσικό, το νέο με τη μνήμη, την κινητικότητα με τις ρίζες. Και αυτό αντιστοιχεί σε μία βιολογική ανάγκη γιατί χρειαζόμαστε τόσο τα νέα πράγματα και τις ρίξεις όσο και την ασφάλεια και τις σταθερές. Ο συντηρητικός είναι ρεαλιστής, έχει την αίσθηση του μέτρου και των ορίων, γνωρίζει ότι η ζωή εισπνέει και εκπνέει, έχει συστολή και διαστολή, πηγαιμό και επιστροφή. 

Ο Malgieri, όπως και εγώ, αγαπά ιδιαίτερα τη Συντηρητική Επανάσταση, όχι μόνον ως  κίνημα λογοτεχνικο που αναδύθηκε στη διάρκεια του μεσοπολέμου αλλά και με την έννοια του συνδυασμού της σταθερότητας των αρχών με το δυναμισμό των σχηματισμών, σε εκείνο το σημείο όπου τα ριζωμένα μετατρέπονται σε ριζοσπαστικά.

Ο Constantin Noica, στο έργο του με τίτλο Δοκίμιο για την Παραδοσιακή Φιλοσοφία, υποστηρίζει ότι το καθαρό γίγνεσθαι είναι διάχυση, χάσιμο και άρνηση, μόνον «το γίγνεσθαι εντός του ‘είναι’ εδραιώνει, οικοδομεί, επιβεβαιώνει». Το  γίγνεσθαι εντός  του κύκλου του ‘είναι’  συνιστά  ακριβώς  την  έννοια της συντηρητικής επανάστασης, που βασίζεται στην επιστροφή. Horror vacui (ο φόβος του κενού) ενάντια στην Cupio dissolvi ( διάλυση του εαυτού).

Στο συντηρητικό αρχιπέλαγος υπάρχει αυτός που έχει μία προτίμηση φιλελεύθερου τύπου ή θρησκευτικού τύπου, κάποιος που είναι πιο πραγματιστής και κάποιος  άλλος που είναι περισσότερο προσανατολισμένος προς τις μεταφυσικές αρχές. Σε κάθε περίπτωση, για το συντηρητικό η Παράδοση είναι στοιχείο θεμελίωσης, οι παραδόσεις είναι αγαθά που πρέπει να προστατευτούν, αλλά ο ‘παραδοσιασμός’ είναι σκλήρυνση, η ακαμψία του συμπίπτει με την νεκρική ακαμψία. Η Παράδοση εν σχέσει με τον ‘παραδοσιασμό’ είναι όπως η φλόγα εν σχέσει με την στάχτη. Ο  συντηρητικός δεν είναι  ένας βαλσαμωτής. Αν μη τι άλλο, ένας  λαμπαδηδρόμος.