Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ

Γράφει ο Θεόδωρος Λάσκαρης

Ο τίτλος του παρόντος άρθρου θα μπορούσε επίσης να ήταν: ''Κριτική στο βιβλίο του James Hadley Billington, ''Fire in the Minds of Men: Origins of the Revolutionary Faith''. (Σημ.Μετ. το βιβλίο βρίσκεται διαθέσιμο σε pdf στο διαδίκτυο).

Ο James Hadley Billington καθηγητής ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Harvard,  συνέγραψε αυτό το βιβλίο το 1980 και σήμερα πλέον θεωρείται ένα από τα κλασικά πονήματα όσον αφορά το θέμα που εξετάζει: Την προέλευση της πίστης από μέρος των διανοουμένων του 18^ου αιώνα, στην πολιτική επανάσταση ως μέσον για την δημιουργία ενός ''νέου κόσμου'', μιας ''νέας εποχής''.

Το βιβλίο αναπτύσσει μία ιστορική ερμηνεία η οποία, συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι αποτελείται από δύο θέσεις, από τις οποίες την πρώτη την θεωρούμε σωστή και  άριστα εμπεριστατωμένη, ενώ την δεύτερη θα την χαρακτηρίσουμε ως ελλιπή και επιφανειακή.

Θα αρχίσουμε αμέσως με την παρουσίαση της πρώτης θέσης: Ο James Hadley Billington ήταν ο πρώτος ιστορικός, ή τουλάχιστον ο πρώτος με υψηλές ακαδημαϊκές περγαμηνές, που αμφισβήτησε την μέχρι τότε κατεστημένη θεωρία ότι οι ευρωπαϊκές επαναστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσικής, της περιόδου 1700- 1917 είχαν ως αιτία την αστικές οικονομικές και πολιτικές διεκδικήσεις, καθώς και την πάλη των τάξεων. Αμφισβήτησε δηλαδή την οικονομικίστικη ερμηνεία της προέλευσης της πίστης στην επανάσταση, εκείνης της πίστης που είχε εμποτίσει τα μυαλά  των πρωταγωνιστών της εξέγερσης,  που με τα γραπτά τους διέδωσαν στους κύκλους των διανοουμένων  την ''επαναστατική φλόγα''. Στην εισαγωγή του βιβλίου γράφει: «Η κοινωνιολογική προσέγγιση κυριαρχεί μεταξύ των κοινωνικών ιστορικών και των μη-αγιογραφικών μαρξιστών. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η επαναστατική παράδοση είναι στενά συνδεδεμένη  στις δυνάμεις της βιομηχανικής ανάπτυξης, της ταξικής πάλης, και των κοινωνικών μεταβολών του σύγχρονου κόσμου. Αλλά από αυτό δεν συνεπάγεται- όπως υποστηρίζουν πολλοί κοινωνικοί ιστορικοί- ότι η επαναστατική παράδοση απλά παράχθηκε ή δημιουργήθηκε από αυτές τις διαδικασίες. Μία εξήγηση αυτού του είδους μπορεί να προταθεί ως υπόθεση ή ως μία ομολογία πίστεως: αλλά πολύ δύσκολα μπορεί να υποστηριχθεί ως επιστημονική…»

 

Philippe Buonarroti

Ο αμερικανός ιστορικός αποδεικνύει μέσω των βιογραφιών και των γραπτών κειμένων πολλών εκ των σημαντικών διανοουμένων της επανάστασης, όπως για παράδειγμα του Filippo Buonarroti, ότι αυτή η πίστη τους είχε μία μεταφυσική- αποκρυφιστική προέλευση η οποία πρέπει να αναζητηθεί τόσο στις μασονικές ενώσεις της εποχής, όσο και σε άλλες παρόμοιες οργανώσεις όπως οι  ''Ιλλουμινάτι'' στη Βαυαρία, οι ''Αdelphi'' στην Ιταλία, κλπ. Για παράδειγμα,   η ένωση των ''Filadelphi'', μασονικής προέλευσης, που ιδρύθηκε το 1797, υπήρξε η πρώτη μεγάλη Γαλλική επαναστατική οργάνωση μετά την συνωμοσία του François-Noël Babeuf. Το όνομα Filadelfia (Φιλαδέλφεια) ανακαλούσε τις υποσχέσεις της επανάστασης και τον τρόμο της Aποκάλυψης. Πράγματι δύο ήταν οι αρχαίες πόλεις με αυτό το όνομα : μία στους Αγίους Τόπους στο σημερινό Αμμάν, και η άλλη στην Μικρά Ασία, αναφέρεται ως μία από τις επτά εκκλησίες της Ασίας στην Αποκάλυψη του Ιωάννη. Αλλά το όνομα θύμιζε επίσης την ''ιδανική πόλη'' που ιδρύθηκε από τον Κουακέρο (μία σέκτα του πουριτανισμού) William Penn το 1682 στις ΗΠΑ. Ο όρος Φιλαδέλφεια ήταν ήδη γνωστός στην Γαλλική μασονία μετά τον σχηματισμό στην Ναρμπόν το 1780, του ''Αρχέγονου Τυπικού των  Φιλαδέλφων''. Η απόπειρα της  Ναρμπόν εμβαθύνθηκε στο Παρίσι από την σημαντική στοά των ''Εννέα  Αδελφών'' που είχε μεταξύ των μελών της τον Antoine Court de Gebelin (1725-1784), τον δημιουργό της ερμηνείας  των  καρτών Ταρώ!

 

Συνοψίζοντας: όλες αυτές οι οργανώσεις, στοές, αδελφότητες, κύκλοι, είχαν ως ''ατομικό πυρήνα'' τους, την ''γνωστική εξέγερση'', τον αρχαίο πόθο του γνωστικισμού να ανατρέψει τον Παραδοσιακό κόσμο, στο όνομα ενός ''νέου κόσμου'' ο οποίος, στην πραγματικότητα, θα οδηγούσε στην καταστροφή της Δημιουργίας και των νόμων της (δηλαδή αυτό που ζούμε σήμερα).

Και τώρα να έλθουμε στην τοποθέτηση του James Hadley Billington που χαρακτηρίσαμε ως επιφανειακή, εξηγώντας τους λόγους αυτής της  κριτικής μας. 

To έμβλημα της στοάς των 9 Αδελφών

Αυτές οι οργανώσεις, πρότασσαν ως μεταφυσική-μυστική και φιλοσοφική τους ιδεολογία τον Πυθαγορισμό, τον Πλατωνισμό και τα μέλη τους μέσα στις στοές αποκαλούντο με αρχαίο-ελληνικά ονόματα, χρησιμοποιούσαν αρχαίο- ελληνικούς συμβολισμούς, μιλούσαν με ιδανικό τρόπο για την δημοκρατία της αρχαίας  Αθήνας κλπ. Ο λόγος αυτού του αρχαίο- ελληνικού προπετάσματος είναι προφανής: αυτά τα αντι-παραδοσιακά κέντρα δεν μπορούσαν φυσικά να αποκαλύψουν το γνωστικό παραβατικό πιστεύω τους ούτε καν στα ίδια τα μέλη τους, πόσο μάλλον στους ''αμύητους''. Ως εκ τούτου, είχαν ανάγκη από ένα αφήγημα που θα γινόταν αποδεκτό και θα περιβαλλόταν από αίγλη, και αυτό ήταν το Πυθαγορικό-αρχαίο-ελληνικό  αφήγημα. Ο αμερικανός ιστορικός λοιπόν, δέχεται αυτό το αφήγημα των στοών, χωρίς να ερευνήσει σε μεγαλύτερο βάθος ώστε να βρει τον κρυφό πυρήνα, την κρυφή  ''σπίθα'' που έβαζε  ''φωτιά στα μυαλά των ανθρώπων.''  

Θα μου πείτε, το έκανε λόγω άγνοιας ή εξαιτίας κάποιων άλλων λόγων; O James H. Billington, βιβλιοθηκονόμος του Αμερικανικού Κογκρέσου και  ιστορικός ενταγμένος στο σύστημα (μέλος της συντακτικής συμβουλευτικής επιτροπής του περιοδικού ''Foreign Affairs'' και μαθητής του Isaiah Berlin), μάλλον προτίμησε να μην επεκταθεί σε θέματα που θα ενοχλούσαν ένα ορισμένο δυτικό establishment…