AΛΛ' ΟΥΔΕΝ ΕΡΠΕΙ ΨΕΥΔΟΣ ΕΙΣ ΓΗΡΑΣ ΧΡΟΝΟΥ

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Εστία, Σάββατο, 11 Αυγούστου.

                                                                                                                     

 

Γράφει ο Δημήτρης Μιχαλόπουλος 

Ελευθέριος Βενιζέλος

«Τό Γενικό Ἐπιτελεῖο καί [γενικῶς] οἱ στρατιωτικοί στήν Ἑλλάδα δέν θέλουν πόλεμο, διότι εἶναι πεπεισμένοι ὅτι στίς δύο τελευταῖες ἐκστρατεῖες [τους] ὑπῆρξαν περισσότερο τυχεροί παρά ἄξιοι. Τή γνώμη αὐτήν [τή] συμμερίζεται καί ὁ Βασιλιάς. Παραλλήλως, βέβαια, [ὁ μονάρχης] ἐμφορεῖται [ὅσον ἀφορᾶ τή στάση του αὐτήν] καί ἀπό τούς δεσμούς του, δυναστικούς καί προσωπικούς, μέ τόν Αὐτοκράτορα τῆς Γερμανίας... Ὁ Βενιζέλος [ἀπό τήν ἄλλη πλευρά], ἔχοντας [ἁπλῶς] τήν ὑποστήριξη ἑνός [ἤδη] ἐξασθενημένου κόμματος, εἶναι ὁ μόνος πού ἀντιμετωπίζει τήν προοπτική τοῦ πολέμου. Οἱ στρατιωτικοί καί ὁ Βασιλιάς ὅμως ἔχουν τήν ὑποστήριξη, στήν κατά τοῦ Βενιζέλου ἀντίθεσή τους, τῶν ἀντιπάλων καί ἀνταγωνιστῶν αὐτοῦ τοῦ τελευταίου, οἱ ὁποῖοι εἶναι καί ἰσχυροί καί πολυάριθμοι. Δέν μπορεῖ, κατά συνέπεια, νά πιστέψη κανείς πώς ὁ Βενιζέλος εἶναι σέ θέση νά παρασύρη τήν Ἑλλάδα στόν πόλεμο.»

            Μετά ἀπό τήν ἀνάγνωση τῆς περικοπῆς αὐτῆς εὐλόγως διερωτᾶται κανείς τί περισσότερο θά μποροῦσε νά γραφῆ γιά τήν Ἑλληνική Ἱστορία κατά τή διάρκεια τῆς ταραχώδους δεύτερης δεκαετίας τοῦ Κ΄ αἰώνα. Μέσα σέ λίγες γραμμές, πράγματι, ἔχουν ἐπιτυχῶς ἐκτεθῆ καί ἀναλυθῆ σχεδόν τά πάντα· καί συγκεκριμένα:

1.      Οἱ νίκες τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ στούς  Βαλκανικούς πολέμους ὑπῆρξαν πολύ περισσότερο ἀποτέλεσμα «τύχης» παρά πολεμικῆς ἀρετῆς. Ὑπενθυμίζεται ἐδῶ ὅτι ἡ ἀναλογία τῶν ἑλληνικῶν πρός τίς ὀθωμανικές δυνάμεις κατά τόν Α΄ Βαλκανικό πόλεμο ὑπῆρξε, τελικῶς,  8 πρός 1 (ὑπέρ τῶν Ἑλλήνων, ὄχι τῶν Τούρκων). Καί ἄς ἐπισημανθῆ ἐκ παραλλήλου ὅτι ἡ νίκη τῶν Ἑλληνικῶν Ὅπλων κατά τόν Β΄ Βαλκανικό πόλεμο ὀφειλόταν κυρίως στόν λοιμό πού τότε μάστιζε τόν Βουλγαρικό Στρατό – σέ συνδυασμό, ἐξυπακούεται, μέ τήν ἔλλειψη μιᾶς καλά  ὀργανωμένης βουλγαρικῆς ὑγειονομικῆς ὑπηρεσίας. Ὅποιος, βέβαια, θά ἤθελε νά ἐμβαθύνη δέν θά ἔκανε λόγο γιά τύχη μά ἁπλῶς γιά «χορογραφία», δεδομένου ὅτι ἡ κατά τό 1912 ἑλληνοτουρκική σύρραξη ὑπῆρξε τελείως «στημένη». Ἀλλά αὐτό εἶναι μιά ἄλλη ἱστορία...

Ιωάννης Μεταξάς

2.       Φαινομενική αἰτία τοῦ Ἐθνικοῦ μας Διχασμοῦ (πού, στήν οὐσία, δέν ἦταν «Διχασμός» ἀλλά προσπάθεια ἐμπλοκῆς τῆς χώρας μας στήν τότε παγκόσμια σύρραξη μέσω καταναγκασμοῦ ὑποκινημένου ἀπό τίς φιλελεύθερες Δυνάμεις τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης) ἦταν ὁ φόβος τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου ὅτι ὁ Ἑλληνικός Στρατός «δέν θά τά ἔβγαζε πέρα». Ὁ  φόβος αὐτός, τόν ὁποῖο συμμεριζόταν καί ὁ Βασιλιάς, ἤτανε  δικαιολογημένος. Βάσει τοῦ φόβου αὐτοῦ μπορεῖ νά ἐξηγηθῆ ἄλλωστε τόσο ἡ ἀνησυχία, πού μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του διακατεῖχε τόν Μεταξᾶ, μήπως οἱ Βούλγαροι «κινηθοῦν καί πάλι κατά τῆς Ἑλλάδος», ὅσο καί ἡ ἄποψη πού λανθανόντως ἀλλά σαφῶς αὐτός διατύπωσε τό 1940, πώς μέ τήν πρώτη κρούση τῶν Ἰταλῶν οἱ γραμμές τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ θά ἔσπαγαν καί τό μέτωπο θά κατέρρεε. Τό γιατί, βέβαια, ἀντί νά σπάσουν  οἱ Ἕλληνες σπάσανε τότε οἱ Ἰταλοί ἀποτελεῖ θέμα ἡ προσέγγιση τοῦ ὁποίου κεῖται πολύ πέρα ἀπό τά ὅρια τῆς ἀνά χεῖρας βιβλιοπαρουσίασης.

3.      Ὁ Βενιζέλος, ἐκπροσωπώντας κατά κύριο λόγο τούς πλουτοκράτες τῆς Διασπορᾶς, ἔχασε, εύθύς μόλις ἦρθε σέ διαφωνία μέ τόν Κωνσταντῖνο τήν περιορισμένη λαϊκή ὑποστήριξη πού εἶχε. Οἱ ἐλπίδες, κατά συνέπεια, τῶν φιλελεύθερων/δημοκρατικῶν δυνάμεων πώς ἡ Ἑλλάδα θά πολεμοῦσε στό πλευρό τῆς Ἐγκάρδιας Συνεννόησης ἦταν ἀναιμικές ἕως ἀνύπαρκτες. Ὅ,τι ὅμως δέν μποροῦσε ἀκόμη καί τότε  νά φανταστῆ κανείς ἦταν οἱ κατά τό 1916 καί 1917 στρατιωτικές ἐπεμβάσεις  στρατευμάτων τῆς Συνεννόησης σέ βάρος τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ καθώς καί ὁ μέγας λιμός πού, ἐξ αἰτίας καί πάλι τῶν Ἀγγλογάλλων, ἔπληξε τή Νότια Ἑλλάδα ἐκείνη ἀκριβῶς τή χρονική περίοδο. 

Τό ζήτημα βεβαίως πού τώρα ἀναδύεται εἶναι ποῦ βρίσκεται τό ἔγγραφο πού παρατίθεται στήν ἀρχή τοῦ δικοῦ μας κειμένου. Λοιπόν, δημοσιεύεται στόν τόμο μέ τά ὀθωμανικά διπλωματικά ἔγγραφα τῆς περιόδου Ἰουλίου-Δεκεμβρίου 1914, πού κυκλοφορήθηκε πρόσφατα ἀπό τόν ἐκδοτικό οἶκο Isis τῆς Κωνσταντινούπολης. (Sinan Kuneralp [ed.], Ottoman Diplomatic Documents on the Origins of World War One. From the July crisis to Turkey’s entry into the war, July-December 1914 [375 σελ.].) Τά ἔγγραφα, ὅπως ἔχει ἤδη τονιστῆ ἀπό τή στήλη αὐτήν, εἶναι γραμμένα στά γαλλικά καί, κατά συνέπεια, προσιτά στό εὐρύ κοινό. Ἡ παράγραφος πού ἤδη μεταφράστηκε καί ἀναλύθηκε ἀποτελεῖ τμῆμα ἀναφορᾶς τοῦ πρέσβυ τῆς Ὑψηλῆς Πύλης στό Βερολῖνο, μέ ἡμερομηνία 7 Ὀκτωβρίου 1914.

φωτογραφία των γερμανικών πολεμικών Goeben και Breslau

Τά ἔγγραφα αὐτά πού γιά πρώτη φορά δημοσιεύονται ἔχουν μεγάλη σημασία ὅσον ἀφορᾶ ὄχι μόνον τή δική μας, Ἑλληνική, Ἱστορία ἀλλά τήν Παγκόσμια. Χάρη σέ αὐτά, πράγματι, λύνονται ὁριστικῶς ζητήματα,  ὅπως ἐκεῖνα τῆς ἰταλικῆς ἐπίθεσης στήν Τριπολίτιδα καί τήν Κυρηναϊκή κατά τό 1911, τῆς διαφυγῆς ἀπό τή δυτική Μεσόγειο στή θάλασσα τοῦ Μαρμαρᾶ τῶν δύο γερμανικῶν πολεμικῶν πλοίων «Goeben» καί «Breslau», τῶν μακροπρόθεσμων στόχων τῆς βρεταννικῆς πολιτικῆς, τῆς τότε  κατάστασης στή Ρωσία καί ἄλλα πολλά, ἡ στοιχειώδης ἀνάλυση τῶν ὁποίων  θά ἐπέφερε τή συγγραφή μονογραφία. Δύο πάντως εἶναι τά σημεῖα πού πρέπει κανείς να περιβάλη μέ προσοχή ίδιαίτερη: Οἱ προσπάθειες, ἀφ’ ἑνός, τοῦ Αὐτοκράτορα τῆς Ρωσίας  Νικολάου Β΄ νά συνάψη εἰρήνη μέ τούς Γερμανούς ἤδη κατά τό 1914 καί ἡ ἄποψη, ἀφ’ ἑτέρου, πού μέ τήν πάροδο τῶν μηνῶν συνεχῶς ἐνισχυόταν στό Βερολῖνο καί τήν Κωνσταντινούπολη ὅτι, ἐάν ἡ Ρωσία συνέχιζε νά πολεμᾶ, τελικῶς θά γινόταν δημοκρατία ἀβασίλευτη μέ πρωτεύουσα ὄχι τήν Πετρούπολη ἀλλά τή Μόσχα. Καί αὐτά-ὅπως θά ἔλεγε καί ὁ μακαρίτης Σπ. Β. Μαρκεζίνης- ἐν ἔτει 1914!