Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΩΤΙΝΟ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΥΣΙKH

Γράφει ο Αναστάσιος Γιαννάς  

           

Michaela Sagatova, θεωρία των χορδών

     Ο τίτλος του άρθρου που ακολουθεί, σίγουρα φαίνεται παράξενος για ένα μπλογκ που ασχολείται με θέματα πολιτικής και, ειδικότερα, πολιτικής φιλοσοφίας και ιστορίας. Εντούτοις, δεν μπόρεσα να αντισταθώ στην  δημοσίευσή του, μιας που πρόκειται για ένα εντυπωσιακό εύρημα. Εδώ και αρκετές δεκαετίες, οι φυσικοί επιστήμονες προσπαθούν να δημιουργήσουν μία θεωρία  ενοποίησης των τεσσάρων θεμελιωδών δυνάμεων του σύμπαντος: τη βαρυτική, την ηλεκτρομαγνητική, την ισχυρή δύναμη και την ασθενή δύναμη.  Αυτή η προσπάθεια ενοποίησης περιλαμβάνει και τα διάφορα σωματίδια και υποσωματίδια που συνεχώς ανακαλύπτονται. Με τον όρο ενοποίηση εννοούμε την εύρεση μιας πρωταρχικής  φυσικής οντότητας, η οποία μετασχηματίζεται και παράγει όλα τα σωματίδια και τις δυνάμεις που αυτά δημιουργούν. Μέχρι σήμερα έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες ενοποίησης, αλλά η πιο γοητευτική από όλες είναι η « θεωρία των Πάντων ή θεωρία των Υπερχορδών».

       Οι  ρίζες αυτής της θεωρίας βρίσκονται στις εργασίες του Ιταλού φυσικού Gabrielle Veneziano, που τις διατύπωσε κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Στη συνέχεια τελειοποιήθηκε από τον Άγγλο φυσικό  Michael Boris Green και τον Αμερικανό John Henry Schwarz.  Η θεωρία των Υπερχορδών υποθέτει  την ύπαρξη  εξαιρετικά μικρών  σε μέγεθος φυσικών οντοτήτων οι οποίες ομοιάζουν με χορδές. Αυτές, ανάλογα με την συχνότητα ταλάντωσής τους, παράγουν και τα αντίστοιχα σωματίδια.

Ας δώσουμε ένα απλό παράδειγμα. Φανταστείτε τις τεντωμένες χορδές  ενός βιολιού: η νότα ντο που θα παράγει η ταλάντωση μιας χορδής είναι, ας πούμε, το ηλεκτρόνιο· η νότα ρε που θα παράγει η άλλη χορδή είναι το πρωτόνιο· η νότα  φα  είναι το  νετρόνιο και ούτω  καθ’ εξής.

Απεικόνιση του  Πλωτίνου σε μεσαιωνικό χειρόγραφο

Είναι πράγματι μια πολύ όμορφη θεωρία.  Το εντυπωσιακό του θέματος  είναι  ότι η πρωταρχική ιδέα  ενός  σύμπαντος  που λειτουργεί  σαν  χορδή , υπάρχει...στον Πλωτίνο! Ο Γερμανός καθηγητής της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας  Clemens  Zintzen γράφει: « Στο Περί ψυχής  αποριών β’ ο Πλωτίνος διασαφήνισε την σκέψη του αυτή  με το  παράδειγμα της  λύρας: «Το Σύμπαν είναι σαν  μία τεντωμένη χορδή που τραβιέται ελαφρά προς τα κάτω  και κατόπιν κινείται προς τα πάνω.  Συχνά μάλιστα μία χορδή πάνω στη λύρα, ακόμη και όταν αγγίζουμε μιαν άλλη, έχει τρόπον τινά συνείδηση του γεγονότος αυτού εξαιτίας της συμφωνίας, γιατί έχει ενταχθεί στην ίδια αρμονία.» Για να μείνουμε στην εικόνα του Πλωτίνου, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο μάγος (ή θεουργός) πρέπει μόνον να βρει τον τόνο στον οποίο είναι εναρμονισμένο εκείνο που θέλει να μαγέψει· αν κατέχει αυτή την «τεχνική», τότε έχει την δύναμη να ασκήσει μαγική επενέργεια. Η επενέργεια αυτή λαμβάνει πάντοτε χώρα με φυσική αναγκαιότητα εάν στο πλαίσιο διασύνδεσης του όλου κόσμου αγγίζεται κάθε φορά η σωστή χορδή. Κατά τον Πλωτίνο, όπως γενικά και στη συνείδηση της εποχής αυτής, η μαγεία ανήκει στη φυσική νομοτέλεια.»

 Εάν λοιπόν μετατρέψουμε την μυστικιστική ορολογία του Πλωτίνου σε όρους σύγχρονης φυσικής, τότε εμπρός  μας εμφανίζεται το μοντέλο της Θεωρίας των Πάντων, στο οποίο όλο το σύμπαν αποτελείται από χορδές, όπως στην λύρα για την οποία μιλάει ο Πλωτίνος. Οι χορδές αυτές, ανάλογα με την ταλάντωσή τους, παράγουν τα διάφορα φυσικά φαινόμενα - από την βαρυτική έλξη και τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, μέχρι τα υποατομικά σωματίδια. Εάν μάλιστα συνδυάσουμε την θεωρία του Πλωτίνου με την μαθηματική θεωρία του Πυθαγόρα, στην οποία οι αριθμοί δεν αποτελούν αφηρημένες έννοιες, όπως σήμερα τους αντιλαμβανόμαστε, αλλά συγκεκριμένες φυσικές οντότητες, τότε ίσως ακόμη και οι σύγχρονοι φυσικομαθηματικοί να έχουν πολλά να εμπνευστούν από τους Αρχαίους .