Γράφει ο Θεόδωρος Λάσκαρης
Ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι να αναδείξει τον καθοριστικό ρόλο του χαρακτήρα και γενικότερα, της ψυχονοητικής ιδιοσυγκρασίας του κάθε ατόμου, στην επιλογή πολιτικής ιδεολογίας, καθώς και τα προβλήματα που δημιουργεί αυτό το γεγονός. θα εξεταστεί επίσης ο ρόλος της νεωτερικότητας στην εμφάνιση αυτού του φαινομένου το οποίο δεν μπορούσε να εκδηλωθεί στις προ-νεωτερικές και παραδοσιακές κοινωνίες.
Πολλοί έχουν την άποψη ότι η πολιτική επιλογή, που κάνει ένα άτομο (θα φανεί παρακάτω γιατί δεν χρησιμοποίησα τον όρο πολίτης), στη σημερινή εποχή, εξαρτάται από την ταξική του προέλευση, το μορφωτικό του επίπεδο και την γενικότερη φιλοσοφική του στάση όσον αφορά τη ζωή. Αυτή η άποψη ισχύει, αλλά μόνον εν μέρει. Παραβλέπει το γεγονός ότι πίσω από όλα αυτά κρύβεται η ψυχονοητική ιδιοσυγκρασία του ατόμου η οποία, ασυνείδητα, καθορίζει την εν γένει στάση του στη ζωής. Καταλήγουμε δηλαδή στο γεγονός, ότι τις πολιτικές τοποθετήσεις των ανθρώπων τις καθορίζει ένας άλογος παράγοντας, δηλαδή η ψυχοσύνθεσή τους, και όχι μία έλλογη εξέταση των συμβάντων του κόσμου και των τρόπων επίλυσης τους.
Θα αρχίσουμε με ένα παράδειγμα: Θέλω να φέρετε στην φαντασία σας έναν ιδανικό οπαδό του Σύριζα, ένα ιδανικό οπαδό του Πασόκ και έναν ιδανικό οπαδό ενός ακροδεξιού μορφώματος. Αμέσως δεν έχετε εμπρός σας την εμφάνιση, και μάλιστα με έντονο τρόπο, τριών διαφορετικών προσωπικοτήτων, τριών διαφορετικών ψυχοσυνθέσων; Ακόμη και το παρουσιαστικό τους θα υποδηλώνει σε ποιά ιδεολογία πρόσκεινται. Δεν είναι έτσι; Μου έχει συμβεί να συνομιλήσω με ένα μορφωμένο άτομο, οπαδό ενός κόμματος, και έκανα τα πάντα για να του δείξω τα σφάλματα της ιδεολογίας του, προτείνοντάς του λογικά επιχειρήματα βγαλμένα από την άμεση πραγματικότητα. Ενώ τα καταλάβαινε σε νοητικό επίπεδο, ήταν αδύνατον να τα δεχτεί στο ψυχολογικό-ιδιοσυγκρασιακό επίπεδο. Εντελώς αδύνατον… Και αυτό συνέβαινε, διότι εάν δεχόταν αυτά που του έλεγα θα έπρεπε να …. αλλάξει ιδιοσυγκρασία, να αλλάξει προσωπικότητα, πράγμα που φυσικά ο μέσος άνθρωπος δεν επιθυμεί καθόλου να κάνει. Έτσι, για παράδειγμα, ένα άτομο με ομοφυλοφιλικές τάσεις πολύ δύσκολα θα ασπαστεί μία ιδεολογία με παραδοσιακή κατεύθυνση• κάποιος άλλος που είχε μία τραυματική οικογενειακή εμπειρία, δεν θα θέλει να αποδεχτεί μία κοινωνία ιεραρχικά δομημένη. Από την άλλη πλευρά, ένα άτομο με έντονη επιθετικότητα ή αυταρχικές τάσεις, ευχαρίστως θα δεχτεί ένα πολιτικό μόρφωμα που θα εξυπηρετεί αυτές τις τάσεις του.
Όπως είναι ευνόητο, όλη αυτή η κατάσταση αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, διότι καταδεικνύει, ότι όσα επιχειρήματα και να χρησιμοποιήσει κάποιος για να πείσει τους ανθρώπους να αλλάξουν την τυχόν εσφαλμένη ιδεολογία τους, αυτά θα είναι άχρηστα, τουτέστιν : Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα. Πού εστιάζεται λοιπόν το πρόβλημα; Στην δυνατότητα της ατομικότητας να επιλέγει αδιαφορώντας για το « συλλογικό ήθος». Αυτός ακριβώς ήταν ο στόχος της νεωτερικότητας.
Τι εννοούμε με τον όρο «συλλογικό ήθος» θα το εξηγήσουμε πιο κάτω, αφού πρώτα δώσουμε ένα παράδειγμα της ασύδοτης ατομικής έκφρασης: Πριν από χρόνια είχε διοργανωθεί στην Αθήνα μία έκθεση μοντέρνας ζωγραφικής (εάν θυμάμαι καλά την είχε εγκαινιάσει ο…Βενιζέλος ). Σε αυτή την έκθεση λοιπόν, ένας ζωγράφος είχε παρουσιάσει ένα έργο στο οποίο ένας άνδρας συνουσιαζόταν με ένα καρπούζι. Η νεωτερικότητα σού επιβάλλει να πεις στον ζωγράφο την φράση του Βολταίρου: «Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες.» Φυσικά, αν υπακούσεις σε αυτό το κέλευσμα της νεωτερικότητας, είσαι ένας εκφυλισμένος. Η ορθή απάντηση, η απάντηση δηλαδή που είναι σύμφωνη με το «συλλογικό ήθος» είναι: «Διαφωνώ με αυτό που λες, και θα αγωνιστώ μέχρι θανάτου για να μην έχεις το δικαίωμά να το λες.»
Πράγματι στις προ-νεωτερικές εποχές δεν υπήρχε η δυνατότητα ατομικής επιλογής (σε θέματα κοινωνικής και πολιτικής σημασίας), εάν η επιλογή αυτή δεν βρισκόταν μέσα στα πλαίσια του «συλλογικού ήθους.» Στις αρχαίες πόλεις, ο πολίτης δεν υπήρχε ως «ιδιώτης», αλλά ως μέλος μιας κοινότητας με ένα συγκεκριμένο «συλλογικό ήθος» (Ακόμη και κατά την περίοδο των δημοκρατικών πολιτευμάτων, δεν επέλεγαν πολιτικοκοινωνικές ιδεολογίες αλλά μόνον διαχειριστές του υπάρχοντος «συλλογικού ήθους».)Το ίδιο φυσικά συνέβαινε και στους μεσαιωνικούς χρόνους.
Τρομερό
ΑπάντησηΔιαγραφήΤομογραφίες εγκεφάλου φοιτητών του πανεπιστημίου έδειξαν «στενή συσχέτιση» ανάμεσα στο πάχος σε δύο περιοχές - αμυγδαλή και έλικα προσαγωγίου- και στις πολιτικές πεποιθήσεις τους. Οι επιστήμονες μελέτησαν τους εγκεφάλους 90 φοιτητών εθελοντών.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυγκεκριμένα, οι πιο δεξιοί ή συντηρητικοί εθελοντές είχαν πιο έκδηλη αμυγδαλή, που είναι η πιο παλιά και πρωτόγονη περιοχή του εγκεφάλου, σε σχήμα αμυγδάλου, η οποία σχετίζεται με την επεξεργασία των συναισθημάτων και ιδίως του φόβου και του άγχους. Αντίθετα, οι πιο προοδευτικοί ή αριστεροί είχαν πιο παχιά έλικα προσαγωγίου, μια περιοχή στο μέσο περίπου του μετωπιαίου φλοιού (που αποτελεί το πιο πρόσφατα εξελιγμένο τμήμα του εγκεφάλου), η οποία σχετίζεται με την λήψη αποφάσεων, το θάρρος, την αισιοδοξία και μάλλον την «φωτεινή» πλευρά της ζωής.
Ο καθηγητής Ρις δήλωσε έκπληκτος από τα αποτελέσματα της έρευνας, καθώς τα πειράματα ξεκίνησαν μετά από μια μάλλον «ανάλαφρη» πρόταση του ηθοποιού Κόλιν Φερθ σε μια ραδιοφωνική εκπομπή. Ο βρετανός νευροεπιστήμων διευκρίνισε ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, η τεχνική δεν είναι πολύ ακριβής, συνεπώς δεν είναι δυνατό να προβλέψει κανείς τις πολιτικές αντιλήψεις ενός ατόμου απλώς από μια απεικόνιση του εγκεφάλου του. Παραμένει επίσης ασαφές αν ο εγκέφαλος επιδρά στις πολιτικές πεποιθήσεις ή, αντίστροφα, αν οι πολιτικές πεποιθήσεις αλλάζουν τη δομή του εγκεφάλου - ή αν συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα. Η έρευνα πρόκειται να δημοσιευθεί σε επιστημονικό περιοδικό μέσα στο 2011, αφού πρώτα εξεταστεί από άλλους επιστήμονες-κριτές.
Ο Κόλιν Φερθ, που δηλώνει πλέον απογοητευμένος από τους βρετανούς Φιλελεύθερους Δημοκράτες που παλιότερα ψήφιζε, σχολιάζοντας το πρωτότυπο πείραμα, είπε: «Το ξεκίνησα μάλλον ως αστείο. Απλώς αποφάσισα να εξακριβώσω τι πηγαίνει λάθος βιολογικά με τους ανθρώπους που δεν συμφωνούν πολιτικά μαζί μου και να δω τι έχουν να πουν οι επιστήμονες γι’ αυτό -και, να, που πράγματι κάτι προέκυψε».
Στο μεταξύ, σε μια ξεχωριστή αμερικανική επιστημονική μελέτη, υπό τον ψυχολόγο Μάικλ Ντοντ του πανεπιστημίου της Νεμπράσκα, διαπιστώθηκε μια άλλη διαφορά που σχετίζεται με τις πολιτικές απόψεις. Οι προοδευτικοί είναι πιο πιθανό, σε σχέση με τους συντηρητικούς, να παρακολουθούν τις κινήσεις των ματιών των άλλων ανθρώπων, δηλαδή της κατεύθυνσης που οι γύρω άνθρωποι κοιτάζουν.
«Αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε ένα συνεπές πρότυπο, σύμφωνα με το οποίο οι συντηρητικοί ανταποκρίνονται περισσότερο στην απειλή, την αηδία και στα θυμωμένα πρόσωπα, ενώ είναι λιγότερο ευαίσθητοι στις ματιές των άλλων, σε σχέση με τους προοδευτικούς», δήλωσε ο Ντοντ. «Οι προοδευτικοί ανταποκρίνονται περισσότερο στα θετικά ερεθίσματα, στα χαρούμενα πρόσωπα και είναι πιο ευαίσθητοι στις ματιές των γύρω τους», πρόσθεσε. Η νέα μελέτη, όπως και η βρετανική, δεν ξεκαθαρίζει αν οι πολιτικές πεποιθήσεις καθορίζουν την μεγαλύτερη ή μικρότερη προσοχή που δείχνει κάποιος στα βλέμματα των άλλων ή, αντίστροφα, αν η ικανότητα να προσέχει κάποιος περισσότερο τους άλλους, επηρεάζει τις πολιτικές αντιλήψεις και τις γενικότερες στάσεις
Mιχάλης Πρωτοπαπαδάκης
Kατά καιρούς παρουσιάζονται διάφορες τέτοιες μελέτες και δεν ξέρω κατά πόσο είναι αξιόπιστες κυρίως διότι δεν καταλήγουν και σε κανένα ουσιαστικό συμπέρασμα ή συχνά έχουν αντικρουόμενα συμπεράσματα.
ΔιαγραφήΌμως το ουσιαστικότερο ειναι πως οι έρευνες αυτές παρουσιάζονται σε εμάς αφού έχουν περάσει το φίλτρο των δημοσιογράφων οι οποίοι τις ερμηνεύουν όπως αυτοί θέλουν. Δεδομένου πως οι δημοσιογράφοι και ειδικά στην Ελλάδα είναι σχεδόν όλοι μαρξιστές χρειάζεται μεγάλη προσοχή στο πως εκλαμβάνουμε αυτές τις έρευνες, συχνά έχει τύχει να διαβάσω άρθρα δημοσιογράφων για τις διαφορές των εγκεφάλων μεταξύ προοδευτικών (βλ. αριστερών) και συντηρητικών και μετά να διαβάζω τις έρευνες τις ίδιες και να λένε διαφορετικά πράγματα και να μην κάνουν καν διαχωρισμό μεταξύ προοδευτικών και συντηρητικών στην έρευνα.
Σχετικά με το άρθρο του κ. Λάσκαρη, ως προς το πρώτο μέρος, έχω να παρατηρήσω τα εξής:
ΔιαγραφήΟ άνθρωπος, αν δεν αρέσκεται να είναι δούλος των παθών και του εγωϊσμού του, είναι εκ φύσεως ψυχικά ελεύθερος να αντιμετωπίζει το συνειδητό του. Αυτό σημαίνει να έχει φωτισμένη ελεύθερη σκέψη, κρίση, αποφάσεις και ανάλογη δράση. Να αποδέχεται τις αστοχίες και τις αδυναμίες του, για να παραμείνει γνήσιος, μακριά από την υποκρισία. Τολμώ να πω, ότι ακόμα και με το ασυνείδητό του μπορεί να συνεργάζεται. Μεγάλη κουβέντα, βέβαια, αλλά κι αυτό αντιμετωπίζεται, όταν υπάρχει η ανάλογη προδιάθεση, όπως την εννοεί ο Αριστοτέλης: «Έχουμε αποφασίσει να ζήσουμε βίον κακόν ή ενάρετον;».
Όλα ,εδώ, είναι βασισμένα στην απόφασή μας, ή, καλύτερα, στην προδιάθεσή μας, η οποία μας υποκινεί αδιαλείπτως.
Όσο για το δεύτερο μέρος, δηλαδή το συλλογικό ήθος, το βρίσκω υπέροχο. Αν το κατανοήσουμε και το προσέξουμε, θα ευτυχήσουμε ως άτομα και ως κοινωνία. Κάθε λαός έχει το δικό του συλλογικό ασυνείδητο, λέει ο Jung. Οι αρχαίοι Έλληνες και το Βυζάντιο μαζί με τη γλώσσα μας είναι οι ρίζες μας κι η δύναμή μας.
Ειρήνη Πρωτοπαπαδάκη
Από μέρους του Θεόδοτου καλωσορίζω τα σχόλια του κ. Μιχάλη και Ειρήνης Πρωτοπαπαδάκη και δηλώνω ότι περιμένουμε συμμετοχή τους στην αρθρογραφία μας με έμφαση στον τομέα της Ψυχολογίας.
ΑπάντησηΔιαγραφή