ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

Γράφει ο Βαρόνος Μυνχάουζεν:

Παρεξηγήσεις γίνονται συχνά, ιδιαίτερα όταν κυριαρχούν απόψεις που δε βασίζονται σε μελέτη και γνώση παρά μόνο στο συναίσθημα. Όσον αφορά τον Πλάτωνα αυτό πλέον έχει αρχίσει να γίνεται επιδημία. Αυτή η επιδημία βασίζεται σε κακή κατανόηση του έργου του «Πολιτεία» για το οποίο θα γίνει εδώ μια απλή παρουσίαση.

Δικαιοσύνη:

Το θέμα του βιβλίου είναι η δικαιοσύνη, συγκεκριμένα η ουσία της, δηλαδή το τι είναι πραγματικά. Η βάση στο οικοδόμημα δίνεται από την αντιπαράθεση του Σωκράτη στο σόφισμα ότι η δικαιοσύνη είναι μόνο ότι θέλει ο ισχυρός. Η ανάλυση οδηγεί στη μελέτη του τέλεια δίκαιου ανθρώπου, ο οποίος θα κάνει πάντα το σωστό και το δίκαιο ενώ θα γεύεται μόνο αδικίες και συμφορές. Η ανάλυση αυτή καθώς η ανάλυση για το άλλο άκρο, δηλαδή του ανθρώπου που μόνο αδικεί, δεν αδικείται ποτέ και ποτέ δεν τιμωρείται για τις πράξεις του, δεν οδηγουν πουθενά, οπότε αποφασίζει να αναλύσει τη δικαιοσύνη μέσω της κοινωνίας.

Πολιτεία:

Ο Πλάτων κατανοεί το γεγονός ότι η δικαιοσύνη είναι κοινωνική έννοια, παρά ατομική, οπότε για να την επιφέρει σκέφτεται πως πρέπει να «ιδρύσει» την τέλεια πόλη. Έτσι, ο Σωκράτης γίνεται ποιμήν (ιδρυτής πόλης) και φτιάχνει τους νόμους μέχρι και τη θρησκεία που τα μέλη της πόλης θα ακολουθούν πιστά, άσχετα της τάξης τους. Η θρησκεία αυτή έλεγε πως οι κάτοικοι αυτής της πόλης θα φυτρώσουν από τη γη και έτσι θα έχουν μέσα τους πολύτιμα μέταλλα: χαλκό, ασήμι και χρυσό. Οι τάξεις ξεχωρίζουν από το πιο υπερτερεί μέσα στον άνθρωπο. Οι χάλκινοι θα ασχολούνται με την οικονομική ζωή της πόλης (αγρότες, εργάτες, βιοτέχνες), οι ασημένιοι με την άμυνά της και οι χρυσοί θα είναι η τάξη των φρουρών. Το βιβλίο ασχολείται μόνο με τους ασημένιους και τους χρυσούς, γιατί ο Πλάτων δε γνώριζε τα προβλήματα και τις τέχνες των επαγγελμάτων των απλών ανθρώπων.

Ποιος φρουρεί τους φρουρούς;

Από την απάντηση στην ερώτηση αυτή ξεκινάνε οι παρεξηγήσεις. Η κατάσταση για τους φρουρούς είναι μόνο για αυτούς και καμία άλλη τάξη. Αυτοί πρέπει να είναι αδιάφθοροι, να αγγίζουν τα όρια της τελειότητας ώστε να μπορούν να επιτελέσουν το δύσκολο τους έργο: δηλαδή να εμποδίσουν την πόλη να φθαρεί και να διαλυθεί μόνη της. Οπότε, πρέπει να είναι σίγουροι ότι η θέση αυτή τους αρμόζει, άμα δείξουν ότι δεν κάνουν για φρουροί τότε το χρυσό δεν υπερτερεί, άρα πρέπει να υποβιβασθούν ταξικά. 

Δεν πρέπει να υποφέρουν από οικογενειοκρατία, άρα ο θεσμός της οικογένειας για αυτούς μόνο καταργείται. Δεν πρέπει να έχουν χρήματα για να μη μπορούν να διαφθαρούν, η εξήγηση για αυτούς ήταν ότι δεν πρέπει να αγγίζουν χρυσό επειδή μέσα τους έχουνε χρυσό πολύ και ο περεταίρω χρυσός θα διάφθειρε το καθαρό χρυσάφι μέσα τους. Οικογενειακοί δεσμοί και οικογένειες σε αυτούς δε υπάρχουν, για να μη υπάρξει περίπτωση οικογενειοκρατίας και φθοράς από αυτό το δεσμό (π.χ. πατέρας προωθεί ανίκανο γιο, μητέρα αγνοεί την ανηθικότητα των παιδιών, υπερπροστασία κλπ.). Ο στόχος των παραπάνω μέτρων είναι να αποτραπεί η φθορά σε αυτήν την τάξη η οποία φρουρεί το μέλλον της πόλης.

Βρέθηκε η Δικαιοσύνη:

Μετά από αυτά ο Σωκράτης αναφωνεί το πασιφανές ότι η τέλεια αυτή πόλη δεν μπορεί να υπάρξει, παρά μόνο κάπου εκεί ψηλά στον ουρανό ως παράδειγμα προς μίμηση, αλλά από αυτήν μπορεί να βρεθεί η φύση: η ουσία δηλαδή της δικαιοσύνης. Αυτή είναι: πρέπει κάποιος να κάνει αυτά που πρέπει να κάνει. Δηλαδή: αυτά που περιμένουν από αυτόν, αυτά που πρέπει να κάνει αυτός για τον οίκο του και κυρίως να πράττει τα σωστά πράματα και να μην είναι κακός, δηλαδή να μην κάνει αυτά που ζημιώνουν την πόλη, την κοινωνία της και τους κατοίκους της.

Συμπέρασμα:

Οι κύριες επιθέσεις εναντίον του Πλάτωνα από μηδενιστές, άθεους, δημοκράτες και αριστερούς βασίζονται στο χαρακτηριστικό που τον έκανε τόσο επιτυχημένο: τον εσωτερισμό του, δηλαδή τη προσπάθειά του να βρει τη φύση, δηλαδή την ουσία των πραγμάτων στο μεταφυσικό κόσμο. Αυτό το χαρακτηριστικό ένας υλιστής δε μπορεί να το κατανοήσει, ιδιαίτερα όταν στρέφεται εναντίον της κοντόφθαλμης και κλειστής του σκέψης. Επειδή δε μπορούν να τον καταλάβουν, καταλήγουν να τον πετάξουν ως έναν απλό συνωμοσιολόγο και φαφλατολόγο ακόμα και αν οι παρατηρήσεις που έκανε βρίσκονται σωστές εδώ και 2.500 χρόνια, ενώ οι δικιές τους ξεχνιούνται μέσα σε λίγες μέρες και όταν εφαρμόζονται προκαλούν ποταμούς αίματος, καταστροφή και φτώχεια. Δεν είναι τυχαίο που τον χρησιμοποιούσαν οι ιδεολογικοί πρόγονοι αυτών που τώρα των κατηγορούν (Νίτσε, Ρουσσώ, Πέην, Μάρξ κλπ.) ώστε να δώσουν κάποια αξία στα δικά τους γραπτά