ΚΑΡΑΜΑΝΛΙΤΖΑ ΚΙΤΑΠ ΒΑΡΜΙ;

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Εστία το Σάββατο, 4 Φεβρουαρίου 2012.  Το παρουσιάζουμε εδώ λόγω της πληθώρας των πληροφοριών που παρουσιάζει, καθώς Α) Εξηγεί ότι η οικογένεια Καραμανλή καταγόταν από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας και είχαν ως  γλώσσα την  τουρκική, ο δε πατέρας του μακαρίτη Κωνσταντίνου Καραμανλή υπήρξε δάσκαλος της τουρκικής. Β) Διευκρινίζει ότι πάρα πολλοί από τους Χριστιανούς πρόσφυγες που ήλθαν εδώ από την Τουρκία κατά τα έτη 1922-1923 όχι μόνο είχαν αλλά και διατήρησαν ως μητρική γλώσσα τα τουρκικά. Κατά συνέπεια, άργησαν πολύ να αφομοιωθούν από τους αυτόχθονες της Ελλάδος και αυτό εν μέρει εξηγεί τα όσα έγιναν στη χώρα μας κατά την περίοδο 1944-1949. Γ) Επισημαίνει ότι οι τουρκόφωνοι Χριστιανοί της Μικράς Ασίας ήταν επιρρεπείς στην αμερικανική θρησκευτική και πολιτική επιρροή – κάτι που επίσης μπορεί να εξηγήσει όσα γίνονται στην Ελλάδα από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 και μετά.                                                                                              

                                                                                                                                                                                 Θεόδοτος

 Μιχαλόπουλου Δημήτρη

Η πόλη Κaraman, πρωτεύουσα της επαρχίας Κaraman

Τά Καραμανλίδικα τά ξέρετε; Εἶναι κείμενα τουρκικά, γραμμένα ὅμως μέ ἑλληνικό ἀλφάβητο. Πρόκειται γιά βιβλία, τυπωμένα ἤ χειρόγραφα, πού προωρίζονταν γιά χρήση τῶν Ἑλληνοορθόδοξων τῆς Καραμανιᾶς, δηλαδή τῶν ἠπειρωτικῶν περιοχῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἤ, κατά ἄποψη περισσότερο εὔληπτη, τῆς lato sensu Καππαδοκίας. Ἀκόμα καί σήμερα, τό κέντρο τῆς μικρασιατικῆς χερσονήσου καλεῖται Καραμανιά στήν κυπριακή διάλεκτο• καί -ἐξυπακούεται- Καραμανλής/Καραμανλῆς εἶναι ὅποιος κατάγεται ἀκριβῶς  ἀπό ἐκεῖ. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς τί ἀνοησίες λέγονταν σχετικῶς μέ τόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ, ὅταν ὀπαδοί τῶν  ἀντιπάλων του  ὑποστήριζαν –μέ graffiti καί σέ ἀθηναϊκούς δρόμους μάλιστα!- πώς τό ἔτυμον τοῦ ἐπιθέτου τοῦ μεγάλου μας πολιτικοῦ ἐντοπίζεται στό Καρά-ἀμάν-Ἀλῆς ἤ  καί σέ ἄλλα, συναφῆ καί ὁμόηχα. Αὐτά μόνο στή δική μας χώρα μποροῦν νά λέγονται. Ἡ οἰκογένεια Καραμανλῆ, πράγματι, εἶχε μεταναστεύσει –ἐξακολουθεῖ νά παραμένη ἄγνωστο τό πότε ἀκριβῶς- ἀπό τά βάθη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας στή Μακεδονία, στό  Κιούπκιοϋ(<Küpköy=τό χωριό μέ τά πιθάρια), ὅπου ὁ Γεώργιος Καραμανλῆς, πατέρας τοῦ μετέπειτα ἱδρυτῆ τῆς Ε.Ρ.Ε. καί Προέδρου τῆς  Δημοκρατίας μας, πράγματι διέπρεψε ἐπί σειράν ἐτῶν ὡς διδάσκαλος τῆς τουρκικῆς γλώσσας. Ἀλλά  αὐτά εἶναι μιά ἄλλη ἱστορία...

 ... Ἐνῶ αὐτό πού μᾶς ἐνδιαφέρει σήμερα εἶναι τό σχετικό βιβλίο τῆς κας Εὐαγγελίας Μπαλτᾶ, στελέχους τοῦ Ἐθνικοῦ Ἱδρύματος Ἐρευνῶν,  ἐρευνητικό πεδίο τῆς ὁποίας εἶναι τά

ἐν λόγῳ  καραμανλίδικα κείμενα. Πρόσφατα λοιπόν ἐκδόθηκε στήν Κωνσταντινούπολη τό ἔργο τῆς κας Μπαλτᾶ, Reliques de l’Empire ottoman. Eugène Dalleggio à la recherche de publications karamanlies,  Isis, 2011 (171 σελ.) Πρόκειται γιά τά  ἡμερολόγια τῶν ἐξορμήσεων τοῦ Eugène Dalleggio στήν Εὔβοια τό 1956, στήν Τουρκία τό 1957 καί στήν Κοκκινιά τοῦ Πειραιᾶ τό 1958 μέ σκοπό τήν ἀνεύρεση καί, συνακολούθως, ἐπισήμανση ἤ καί  ἀγορά κειμένων καραμανλίδικων.

     Ὁ Eugène Dalleggio/Εὐγένιος Δαλέζιος, «ἑλληνοκαθολικός» τό θρήσκευμα, γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη τό 1888, ἐκπαιδεύτηκε στό ἐκεῖ Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν Μελετῶν τῶν Ἀσομψιονιστῶν Πατέρων τῆς Παρθένου [Μαρίας] καί ἐπιμορφώθηκε στό Παρίσι. Ὑπῆρξε ἱστορικός διεθνοῦς ἐμβέλειας, μέγα ἐπίτευγμα τοῦ ὁποίου μπορεῖ νά θεωρηθῆ ἡ δημοσίευση, κατά τό 1939, τοῦ ἑλληνικοῦ κειμένου τῆς συμφωνίας πού εἶχαν συνάψει τό 1453 οἱ κάτοικοι τοῦ Πέρα μέ τόν Μωάμεθ Β΄ τόν Πορθητή. Κατά τά ἔτη 1953-1961, συνεργάστηκε συστηματικῶς μέ τό Κέντρο Μικρασιατικῶν Σπουδῶν, τό γνωστό, ἐπί τῆς ἀθηναϊκῆς ὁδοῦ Κυδαθηναίων, ἐπιστημονικό ἵδρυμα, ὁ πυρήνας τοῦ ὁποίου σχηματίσθηκε ἤδη  τό 1930 ἀπό τόν Γάλλο ἑλληνιστή Ὀκτάβιο Merlier καί τή σύζυγό του Μέλπω, τό γένος Λογοθέτη. Ὁ Dalleggio/Δαλέζιος πέθανε σέ βαθύ γῆρας πολλά χρόνια ἀργότερα, τό 1983.
    Ὅπως κάθε ἱστορικός πού θέλει νά ἐμβαθύνη στό ἐπιστημονικό του ἀντικείμενο, ὁ Dalleggio κατέληξε νά δρᾶ ὡς ἀνθρωπολόγος. Ἰδίως ἡ ἐπίσκεψή του στήν Εὔβοια, τόπο ἐγκατάστασης ἑλληνόφωνων ἀλλά καί τουρκόφωνων προσφύγων ἀπό τόν Πόντο καί τήν Καππαδοκία, παρουσιάζει ἐξαιρετικό ἐνδιαφέρον – δεδομένου μάλιστα ὅτι οἱ περιγραφές του ἐκδήλως χαρακτηρίζονται ἀπό δεινότητα συγγραφική. Εἰδικῶς ἡ περιγραφή τοῦ ἐπεισόδιου μέ τόν τοπικό παράγοντα, πού περιέρχεται τούς προσφυγικούς συνοικισμούς κραυγάζοντας Καραμανλιτζά κιτάπ βάρμι; (=Ὑπάρχουνε βιβλία καραμανλίδικα;) εἶναι συγκινητική καί, λαογραφικῶς,   ἰδιαιτέρως ἐνδιαφέρουσα. Ἀπό τήν ἄλλη, βέβαια, πλευρά ἡ ἔρευνά του εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα καί τήν ἐξιχνίαση πτυχῶν τῆς καραμανλίδικης ἱστορίας καί ψυχοσύνθεσης, πού, ἐάν δέν ληφθοῦν ὑπόψη ἀπό ὁποιονδήποτε ἀσχολεῖται μέ τή Σύγχρονη 

Ἑλληνική Ἱστορία, πολλές φάσεις τοῦ νεώτερου ἐθνικοῦ μας βίου θά παραμείνουνε ἀνεξήγητες. Ἡ ἰδίως κατά τόν ΙΘ΄ αἰώνα, πράγματι, ἀμερικανική θρησκευτική διείσδυση στούς χριστιανικούς πληθυσμούς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, μέ ἀποτέλεσμα τή συστηματική ἐξοικείωση αὐτῶν τῶν τελευταίων μέ τήν πολιτιστική καί, τελικῶς, πολιτική ἐπιβολή τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν, ἐξηγεῖ πάρα πολλά ἀπό ὅσα διαδραματίστηκαν στόν ἑλλαδικό χῶρο ἀπό τή δεκαετία τοῦ 1930 καί μετά.  

Ο, για πολλούς συμπατριώτες μας, "εθνάρχης"

     Στή ἀφήγηση τῆς  ἐπίσκεψης  τοῦ Dalleggio  στήν Τουρκία συμπεριλαμβάνεται κεφάλαιο πού ἀφορᾶ τή συνάντησή του μέ τόν παπᾶ-Ἐφτίμ (<Εὐθύμιος), ἐπικεφαλῆς τῆς Τουρκοορθόδοξης Ἐκκλησίας. Οἱ παλαιότεροι θά θυμοῦνται τόν σάλο πού εἶχε προκληθῆ στίς ἑλληνοτουρκικές σχέσεις λόγω τῆς δράσης ἀκριβῶς τοῦ πατρός Εὐθυμίου/παπᾶ Ἐφτίμ. 
Αὐτός πάντως ὑπῆρξε πολυσχιδής προσωπικότητα – καί ὀρθῶς ὁ Dalleggio συγκλονίστηκε μέ τό ἐπιχείρημα πού χρησιμοποιοῦσε, προκειμένου διαλεκτικῶς νά κατατροπώση  τούς Τούρκους οἱ ὁποῖοι ἀμφισβητοῦσαν τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ:
 «Πάρτε τό νούμερο 100, γράψτε τό 200 ἀπό κάτω καί κάντε τήν ἀφαίρεση».
«Παπάζ ἐφέντη», ρωτοῦσαν ἀπορημένοι  οἱ ἀκροατές του, πού προδήλως δέν εἶχαν ἐντρυφήσει στήν Ἀριθμητική, «δέν σέ καταλαβαίνουμε».
 «Δέν τό καταλαβαίνετε αὐτό τό  ἁπλό καί ἔχετε τό θράσος νά ζητᾶτε ἀποδείξεις τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ;» ἀπαντοῦσε ἀρειμανίως ὁ παπᾶ Ἐφτίμ καί  ἀπήρχετο ἐν θριάμβῳ.
Ὅσον ἀφορᾶ, τέλος, τήν περιήγηση τοῦ Δαλεζίου στήν Κοκκινιά τοῦ Πειραιᾶ, δηλαδή τόν πυρήνα τῆς σημερινῆς «Νίκαιας», ἐντύπωση προκαλεῖ ὅτι ἀκόμα καί στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1950 οἱ ἐκεῖ Μικρασιάτες μιλοῦσαν τουρκικά. Αὐτό θά ἔπρεπε νά μελετηθῆ καί κοινωνιολογικῶς, ἐφ’ὅσον εἶναι δυνατόν ἡ διαπίστωση αὐτή  νά ἐξελιχθῆ σέ ἀφετηρία διατύπωσης  συμπερασμάτων εὐρύτερων ὡς πρός τά βαθύτερα αἴτια τῆς αἱματηρῆς ἀναταραχῆς στόν Πειραιά στή διάρκεια τῆς «πικρῆς» δεκαετίας τοῦ 1940.
Ὅσον ἀφορᾶ λοιπόν τίς -ἐπιστημονικῶς καρποφόρες- περιηγήσεις τοῦ Εὐγενίου Δαλεζίου οὕτως ἐχέτω. Ἄς εὐχηθοῦμε ὅμως νά μή εἶναι μακριά ἡ στιγμή κατά τήν ὁποία θά ἔχη ὁλοκληρωθῆ ἡ βιβλιογραφία τῶν Καραμανλίδικων, ὥστε νά ἀποκτήσουμε -ἐπιτέλους!- πληρέστερη συνείδηση τῶν ροπῶν καί τάσεων πού ἔχουν ἀποφασιστικῶς συμβάλει στή διαμόρφωση τῆς τωρινῆς φυσιογνωμίας τῶν Ἑλληνοορθόδοξων γενικῶς.